Shqipëria, një ndër hyrjet kyçe drejt Evropës Juglindore, po kalon një moment vendimtar ndërsa Brukseli shqyrton hapjen e negociatave për anëtarësim. Pas pushtimit të Ukrainës nga Rusia, Tirana shihet si shtyllë sigurie në Ballkan, por pyetja mbetet: a është vendi i gatshëm të zbatojë standardet e BE-së, apo do të mbetet peng i influencave të errëta?
Nën qeverisjen e Edi Ramës prej 11 vjetësh, pushteti është përqendruar në dorë të pakicës. Kritikat për “modelin rus në miniaturë” burojnë nga kontrolli i ngushtë mbi policinë, gjyqësorin dhe madje edhe mediat, ndërsa opozita shpesh e akuzon Qeverinë për përdorimin e drejtësisë si mjet për mposhtjen e rivalëve politikë.
Shembulli më i dukshëm është arrestimi i Sali Berishës dhe Ilir Metës, dy prej liderëve historikë të opozitës. Të dy thonë se ndalohen pa akuza të qarta penale, ndërsa prokuroria pretendon se po heton shpërdorim detyre e pastrim parash—pa arritur ende një dënim përfundimtar.
Fenomeni i klaneve dhe i botës së nëndheshme përshkon çdo hallkë të shoqërisë. Ekspertët flasin për një “shtet narkosh” ku, përmes portit të Durrësit, çdo vit arrijnë tonë kokainë që vijon rrugën drejt Europës Perëndimore. Edhe pse doganat raportojnë konfiskime rekord, dyshimet për përfshirje të niveleve të larta qeveritare mbeten të forta.
Një tjetër nismë kontraversale ka qenë krijimi i kampit të refugjatëve në Gjadër, projekt i mbështetur nga Italia. Sipas marrëveshjes, deri në 3,000 persona të refuzuar në Itali do të strehohen muaj pas muaji në Shqipëri—një manovër që Rama e përdor për të theksuar rolin e tij “europian” përballë kritikëve.
Në planin ekonomik, interesi i investitorëve të huaj vazhdon të rritet; mega‑projekte si aeroporti i Vlorës dhe rikthimi i ish‑bunkerit të Sazanit në destinacion turistik premtojnë rritje të të ardhurave, por gjithnjë me çmimin e ligjeve mjedisore dhe transparencës që shpesh injorohen në favor të përfitimeve klienteliste.
Turizmi, që kontribuon tashmë rreth 10% të prodhimit të brendshëm bruto, ecën paralelisht me një ndërtim pa kriter në bregdetin jonian. Vila luksoze dhe godina betoni ngrihen mbi peizazhe natyrore, ndërsa konflikti mbi ujësjellësin e Shushicës dhe për shpëtimin e Parkut Kombëtar “Vjosa” nxjerr në pah mungesën e dialogut me komunitetet vendore.
Nga ana tjetër, reforma e drejtësisë dhe krijimi i SPAK e Autoritetit të Lartë të Mbikëqyrjes kanë sjellë rezultate historike: për herë të parë në Shqipëri, figura të larta politike përballen me gjyqtarë të pavarur. Megjithatë, emërimet familjare në pozitat kyçe lënë të hapur dilema për kapjen e institucioneve nga klanet.
Megjithë sfidat e shumta, mbështetja popullore për BE‑në mbetet e lartë. Shqiptarët shohin anëtarësimin si mundësi për një jetë më të mirë dhe si antidot ndaj korrupsionit kronik. Pyetja thelbësore për Brukselin tani është: a mund të mbështetet një partner kaq i komprometuar nga klanet e krimit dhe interesa të huaja?
Në prag të vendimit për zgjerim, Shqipëria qëndron në një kryqëzim historik. Nëse kapërcen pengesat e sundimit të ligjit, e ardhmja në Bashkimin Europian mund të jetë realitet. Por nëse strukturat klienteliste vazhdojnë t’a mbysin, rrezikohet që ky vend “midis dy botësh” të kthehet nga mundësi gjeopolitike në problem afatgjatë për Europën.
