Sektori i Teknologjisë së Informacionit (IT) në Shqipëri është ende në zhvillim dhe, sipas indeksit të Konkurueshmërisë së IT-së, renditet mes më pak konkurruesve në Evropën në zhvillim.
Ky raport nga Emerging Europe e rendit Shqipërinë në vendin e 21-të nga 23 vende, me një total prej 36.37 pikësh në katër fusha kryesore: Talenti, Infrastruktura e IT-së, Ndikimi Ekonomik dhe Mjedisi i Biznesit.
Në kategorinë e Talenteve, Shqipëria qëndron në vendin e 21-të, me një rezultat prej 10.06. Kjo tregon nevojën për përmirësimin e sistemit arsimor në fushën e IT-së dhe krijimin e një fuqie punëtore më të specializuar. Megjithatë, iniciativa si futja e kodimit në shkolla dhe përhapja e programeve të shkrim-leximit dixhital kanë krijuar një themel të rëndësishëm për rritjen e ardhshme të sektorit.
Sistemi arsimor shqiptar po fokusohet gjithnjë e më shumë në kurset e lidhura me IT-në, dhe numri i studentëve që hyjnë në këtë fushë po rritet nga viti në vit. Në vitin 2022, një rekord prej 8,293 studentësh u regjistruan në programe bachelor dhe kurse të tjera për IT, duke treguar interesin e lartë për këtë sektor të rëndësishëm.
Një pikë pozitive është se Shqipëria renditet e dyta në rajon për numrin e të diplomuarve në IT për 100,000 banorë, një statistikë që tregon potencialin e lartë të fuqisë punëtore në këtë sektor. Megjithatë, për fat të keq, të punësuarit në sektorin e IT-së në Shqipëri kanë paga ndër më të ulëtat në rajon, çka mund të ndikojë në motivimin e mëtejshëm.
Sipas raportit, Kosova, Serbia dhe Estonia janë ndër vendet me numrin më të lartë të studentëve të IT-së për 100,000 banorë, të ndjekura nga Letonia dhe Ukraina. Ndërkohë, Shqipëria dhe Ukraina janë në krye për numrin e të diplomuarve në këtë sektor, duke pasqyruar angazhimin në rritje për zhvillimin e talenteve të IT-së.
Pagat mesatare në sektorin e IT-së në rajon janë 2,115 euro bruto, një rritje prej rreth 14.3% nga viti i kaluar. Në vende si Lituania dhe Estonia, pagat vazhdojnë të jenë më të lartat, ndërsa në Azerbajxhan, Shqipëri dhe Kosovë, ato mbeten më të ulëta, me diferenca të ndjeshme krahasuar me mesataren rajonale.
Shqipëria ka bërë përparime në Infrastrukturën e IT-së
Shqipëria ka bërë përparime në Infrastrukturën e IT-së, duke u renditur e 15-ta në rajon me 8.52 pikë. Përmirësimet përfshijnë zgjerimin e rrjetit dixhital dhe aksesin në internet, të cilat janë mbështetur nga iniciativa të qeverisë për modernizimin e infrastrukturës dhe rritjen e lidhjes së qytetarëve me shërbimet dixhitale.
Projektet kryesore për transformimin dixhital përfshijnë krijimin e laboratorëve inteligjentë në shkolla, rritjen e shërbimeve dixhitale dhe promovimin e qeverisjes elektronike. Deri në vitin 2023, mbi 95% e aplikimeve për shërbime publike janë dorëzuar online përmes portalit e-Albania, një tregues pozitiv për transformimin dixhital të vendit.
Në aspektin ekonomik, Shqipëria renditet e 19-ta për Ndikimin Ekonomik të sektorit të IT-së, me një rezultat prej 8.19. Edhe pse sektori i IT-së në vend është ende i ri, ai ka bërë përparim të konsiderueshëm, veçanërisht në rritjen e eksporteve të shërbimeve të IT-së dhe kompjuterikës.
Nga viti 2018 deri në 2022, vlera e eksporteve të IT-së është dyfishuar, duke shkuar nga 68.4 milionë euro në 155.3 milionë euro. Ky është një kontribut i rëndësishëm për ekonominë shqiptare, duke pasqyruar potencialin e sektorit për zhvillim të mëtejshëm dhe përfshirje më të gjerë në tregjet ndërkombëtare.
Investimet e huaja në sektorin e IT-së
Investimet e huaja në sektorin e IT-së po rriten, veçanërisht nga kompani që kërkojnë shërbime me kosto efektive dhe zgjidhje të zhvillimit të softuerit. Kjo rritje është e lidhur me përpjekjet e qeverisë për të krijuar një klimë të favorshme për investitorët e huaj.
Në kategorinë e Mjedisit të Biznesit, Shqipëria është renditur në vendin e 19-të, me 9.60 pikë. Ndërsa sfidat për tërheqjen e investimeve mbeten të pranishme, ekosistemi i startup-eve po zhvillohet me shpejtësi, falë programeve të reja dhe mbështetjes për inovacionin.
Iniciativa si Albania Tech dhe mbështetja për startup-et kanë nxitur një frymë të re sipërmarrjeje dhe inovacioni, duke krijuar kushte më të mira për rritjen e bizneseve të reja në teknologji dhe inovacion.
Shqipëria po prezanton gjithashtu strategji të ndryshme për të përmirësuar mjedisin e biznesit, si përfitimet tatimore për kompanitë e IT-së dhe mbështetjen për sipërmarrjet e reja teknologjike. Strategjia e Sigurisë Kibernetike (2020-2025) është një tjetër përpjekje që synon të krijojë një ambient të sigurt dhe të qëndrueshëm për zhvillimin e sektorit të IT-së dhe rritjen e inovacionit në vend.
