Liria e medias është një çështje që ka tërhequr vëmendjen globale pas vendimeve të administratës Trump për të përjashtuar agjencinë e lajmeve Associated Press (AP) nga konferencat e shtypit presidenciale.
Ky vendim ka shkaktuar shqetësime për përkeqësimin e marrëdhënieve ndërmjet Shtëpisë së Bardhë dhe medias, duke shtuar presionin mbi lirinë e shtypit në Shtetet e Bashkuara. Pavarësisht se disa shtete arritën të krijojnë kushte të sigurta për gazetarët, shumë të tjerë vazhdojnë të përballen me kërcënime të ndryshme që cënojnë lirinë e medias.
Liria e medias ka një kuptim të gjerë dhe shpesh të diskutueshëm. John Steel, ekspert nga Universiteti i Derby-t, thekson se roli i medias është të ofrojë publikut informacion të rëndësishëm dhe të mbajë qeveritë dhe institucionet përgjegjëse. Filozofi Jeremy Bentham e përshkruante median si “roje kundër abuzimit të pushtetit”. Organizata Reporterët pa Kufi e sheh lirinë e medias si mundësinë që gazetarët të prodhojnë dhe shpërndajnë informacion pa ndikuar nga faktorët politikë, ekonomikë apo ligjorë.
Liria e medias nënkupton gjithashtu aksesin në media të pavarura dhe pluraliste, ku gazetarët mund të raportojnë pa frikë se do të censurohen ose do të ndikohen nga presione të jashtme. Ajo që është thelbësore për një shoqëri demokratike është që publiku të ketë mundësinë të marrin informacion nga burime të besueshme dhe të ndryshme. Në renditjen e vitit 2024, organizata Reporterët pa Kufi shënoi një rënie të theksuar të lirisë së shtypit në nivel global, ndërkohë që vetëm disa shtete, kryesisht në Evropën Veriore, mund të ofrojnë kushte të sigurta për gazetarinë e pavarur.
Sidoqoftë, edhe këto shtete të Evropës Veriore nuk janë të imuna ndaj presioneve që gazetarët përballen çdo ditë. Ena Bavçiq nga Qendra Evropiane për Lirinë e Shtypit thekson se, përkundër avancimeve, çdo vend duhet të jetë vigjilent dhe të mbrojë lirinë e shtypit nga çdo rrezik i mundshëm. Gazetarët nuk përballen vetëm me kërcënime fizike, por edhe me kërcënime verbale dhe presione për të ndryshuar raportimet e tyre. Sulmet ndaj gazetarëve janë rritur edhe në internet, me fushata shpifjesh dhe profilin e rreme që janë bërë mjaft të zakonshme.
Një nga vitet më të vështira për gazetarët është 2024, i cili shënoi një rritje dramatike të vrasjeve të gazetarëve, kryesisht për shkak të luftës në Gaza. Sipas të dhënave të Komitetit Amerikan për Mbrojtjen e Gazetarëve, 85 gazetarë dhe punonjës të medias humbën jetën gjatë këtij viti, shumica e të cilëve ishin palestinezë. Gazetarët që raportojnë nga zona të rrezikshme, siç janë ato të luftës, vazhdojnë të jenë në shënjestër të sulmeve dhe dhunës, pavarësisht se ata nuk janë objektiva legjitimë të këtyre konfliktualiteteve.
Një tjetër sfidë për gazetarët është rritja e numrit të të burgosurve për shkak të raportimeve të tyre. Sipas të dhënave të CPJ-së, deri në fund të vitit 2024, 361 gazetarë ishin të ndaluar, me shumicën e tyre të akuzuar për “veprimtari antishtetërore”. Këto arrestime janë një shenjë e rënies së mbrojtjes politike për gazetarët, duke çuar në një autocensurë të gjerë dhe në shmangie nga raportimi për tema të ndjeshme. Kjo është një kërcënim i drejtpërdrejtë për lirinë e shtypit dhe për transparencën e informacionit.
Për të mbrojtur lirinë e medias, është e nevojshme që qeveritë të ndërmarrin masa ligjore dhe të sigurojnë zbatimin e tyre. Bashkimi Evropian ka miratuar Ligjin për Lirinë e Medias, i cili synon mbrojtjen e gazetarëve dhe rritjen e transparencës në këtë fushë. Megjithatë, Ena Bavçiq thekson se, edhe pse ky ligj është një hap i mirë, ai nuk mund të zgjidhë të gjitha problemet në praktikë. Zbatimi i tij duhet të jetë efektiv dhe të mbështetet nga institucione të forta që mund të garantojnë një mbrojtje të duhur për gazetarët në çdo shtet.
