Nga kufijtë e harruar të Ballkanit deri në fushat e shkatërrimit në Ukrainë e Gazë, po përhapet një model i ri i politikës moderne: sundimi përmes lodhjes, frikës dhe konfuzionit të qëllimshëm. Ky është “kaosi i organizuar”, një rend i padukshëm që pasurohet nga rrënojat e njerëzve të zakonshëm.
Në Ballkan, ky model është ndërtuar mbi kujtesën e luftërave, korrupsionin e institucionalizuar dhe një ndjenjë të qëllimshme dështimi. Qeveritë mbijetojnë jo falë besimit të qytetarëve, por falë mungesës së alternativave. Shpresa është zëvendësuar me përshtatje, dhe qytetari është mësuar të mos presë asgjë.
Në Shqipëri, Maqedoni, Kosovë e Bosnjë, politika funksionon si kompani private: pushteti matet me tendera, jo me rezultate. Kur ekonomia ngec, qeveritë prodhojnë patriotizëm; kur populli kërkon drejtësi, shfaqen armiq të rinj. Kështu, tensioni bëhet mall politik.
Në Greqi dhe Serbi, lodhja ka marrë tjetër formë: shoqëri të plakura, me të rinjtë që emigrojnë e pleqtë që votojnë. Çdo krizë e re bëhet një justifikim për ta shtyrë përballjen me të kaluarën. Këto vende s’janë më viktima të historisë, por bashkëautorë të stagnimit.
Ky është themeli i “kaosit të organizuar”: krijo frikë, prodho konflikt, dhe pastaj shite si rend. Qytetarët mbahen të zënë me jetesën e përditshme, ndërsa pas perdeve rrjedhin miliarda euro nga korrupsioni, pastrimi i parave dhe oligarkia e re.
Në Ukrainë dhe Rusi, modeli është shndërruar në makth të hapur. Të dyja palët luftojnë në emër të kombit, por pas uniformave qëndron një sistem interesash ku industria e luftës, oligarkët dhe propagandistët janë përfituesit e vërtetë. Vdekja është bërë biznes shtetëror.
Kremlini e ka ngritur “kaosin e organizuar” në art: shteti sillet si organizatë private, ku frika është marketing, patriotizmi është produkt dhe varfëria është mjet kontrolli. Por as Ukraina nuk është e pastër, oligarkët e saj kanë përdorur luftën për të blerë besnikëri dhe fonde.
Në Lindjen e Mesme, versioni tjetër i kësaj loje është brutal: pushtet përmes traumës. Izraeli e mban shoqërinë në alarm të përhershëm, ndërsa Gaza jeton nën kontrollin e një organizate që ushqehet me dëshpërim. Secila palë ka nevojë për frikën e tjetrës për të mbijetuar politikisht.
Në të gjitha këto zona, përbashkuesi është i njëjtë: pushteti jeton nga pasiguria. Sa më i frikësuar populli, aq më i qetë sundimtari. Kur lufta shndërrohet në gjendje normale, çdo krim mund të justifikohet si “mbrojtje”.
Ballkani, Rusia dhe Lindja e Mesme nuk janë skena të ndara, por laboratorë të së njëjtës teknologji politike: menaxhimi i lodhjes kolektive. Asnjë plumb nuk është i rastësishëm, asnjë krizë nuk është e paqëllimshme.
Në Shqipëri, kjo shfaqet me forma të buta: keqinformim, lodhje shoqërore, varësi ekonomike. Qeveria flet për “stabilitet”, ndërsa qytetari ndien boshllëk. Korrupsioni i përditshëm nuk shkakton më indinjatë, është bërë pjesë e frymëmarrjes publike.
Në Greqi, ku nostalgjia për madhështinë e kaluar përzihet me ndjenjën e humbjes, elitat përdorin krizën si mekanizëm vetëruajtjeje. Kjo lodhje kolektive është aset politik: një popull i rraskapitur kërkon siguri, jo ndryshim.
Në Serbi, kontrolli i mediave dhe manipulimi i ndjenjave kombëtare ruan një sistem që përfiton nga tensioni i përhershëm me Kosovën. Sa herë që rritet presioni ndërkombëtar, aktivizohet patriotizmi si valvul shpëtimi.
Në Kosovë, varësia nga perëndimi dhe mungesa e zhvillimit të brendshëm krijojnë paradoksin e ri: liri pa pavarësi ekonomike. Kjo e bën shoqërinë të ndjeshme ndaj zhgënjimit, një tjetër formë e lodhjes.
Në Bosnjë, korrupsioni dhe ndarjet etnike e kanë bërë shtetin një aparat burokratik që ekziston vetëm për të mos ndryshuar. Ballkani i sotëm është një mozaik fjalësh për demokraci, por praktikisht një rrjet interesash që ruan kaosin si status quo.
Në të gjitha këto vende, varfëria dhe emigracioni janë më shumë se pasoja, janë instrumente. Një popull që largohet, nuk proteston. Një popull që mbijeton me remitanca, nuk kërkon reforma. Kështu, lodhja bëhet politikë shtetërore.
Në planin global, fuqitë e mëdha luajnë rolin e regjisorëve. Ata e dinë se një rajon i lodhur është më i lehtë për t’u kontrolluar. Kreditet, armët dhe ndihmat shërbejnë për të ruajtur balancën e frikës, jo për të ndërtuar paqen.
Në fund, “kaosi i organizuar” nuk ka nevojë për konspiracion: mjafton që të gjithë aktorët të përfitojnë nga mungesa e stabilitetit. Qeveritë, korporatat, bankat dhe organizatat ndërkombëtare, të gjitha mbahen në këmbë nga frika e njerëzve për të humbur edhe atë pak që kanë.
Ballkani, Ukraina dhe Gaza janë pasqyra të së njëjtës sindromë: sistemi global që rritet nga rrënojat e shpresës njerëzore. Aty ku njerëzit lodhen, pushteti forcohet. Aty ku shpresa shuhet, kontrolli përjetësohet.
Në një botë ku lodhja është bërë strategji, zgjimi është akt rebelimi. Dhe ndoshta, Ballkani, me plagët e tij të vjetra, është vendi më i mirë për ta kuptuar se si fillon fundi i një epoke që jeton nga rraskapitja e njeriut.
Burime zyrtare dhe referenca
1) Ballkani: qeverisje, korrupsion, media
- Komisioni Europian – Raportet e Zgjerimit (Albania)
- Komisioni Europian – Raportet (North Macedonia)
- Komisioni Europian – Raportet (Bosnia & Herzegovina)
- Transparency International – Corruption Perceptions Index
- Freedom House – Nations in Transit (Ballkani)
- Reporters Without Borders – World Press Freedom Index
- Reuters Institute – Digital News Report
2) Demografi, migrim, remitanca
- INSTAT – Demografia & Migracioni (Shqipëri)
- Eurostat – Migration & Citizenship
- IOM – Migration Data Portal
- World Bank – Remittances to Albania (indikatori)
- World Bank – World Development Indicators
- UN DESA – International Migrant Stock
3) Ekonomi, pabarazi dhe treg i punës
- ILO – Informal Economy (Evropa Juglindore)
- UNDP Albania – Social Inclusion & Local Development
- OECD – South East Europe
- Banka e Shqipërisë – Raporte vjetore
4) NATO, BE dhe misionet në Kosovë
- NATO – KFOR (Kosovo Force)
- EULEX Kosovo – European Union Rule of Law Mission
- UNMIK – United Nations Mission in Kosovo
5) Konflikti Rusi–Ukrainë
- OHCHR – Ukraine: Human Rights Monitoring
- UN OCHA / ReliefWeb – Ukraine Crisis Updates
- OSCE – Ukraine (raporte dhe statemente)
- SIPRI – Military Expenditure Database
- IMF – Ukraine: Country Page
- World Bank – Ukraine Data
6) Izrael–Palestinë / Gaza
- UN OCHA oPt – Humanitarian Response (Gaza & West Bank)
- ICRC – Israel & the Occupied Territories
- UNICEF – State of Palestine
- UNRWA – United Nations Relief and Works Agency
- Amnesty International – Annual Reports (Israel/OPT)
- Human Rights Watch – Israel/Palestine
7) Kënde analitike dhe hetimore për rajonin
- BIRN / Balkan Insight – Investigime & analiza
- Euractiv – Enlargement & Ballkani
- Ekathimerini – Analiza rajonale (Greqi)
- Al Jazeera Balkans – Rajoni & migrimi
- Deutsche Welle (sq) – Ballkani
8) Korniza ligjore dhe të drejtat e njeriut
- Council of Europe – Human Rights & Rule of Law
- OHCHR – Office of the UN High Commissioner for Human Rights
- UNHCR – Refugees & Displacement Data
Shënim editorial: Lista përmban institucione zyrtare ndërkombëtare (OKB, BE, NATO), organizata kërkimore dhe monitoruese (ILO, OECD, SIPRI, Freedom House, TI), si dhe platforma të verifikuara lajmesh/analizash për kontekst krahasues. Përdorni raportet më të fundit brenda këtyre faqeve për citime specifike.
