Industria shqiptare është përballur me një sfidë të madhe këtë vit, duke shënuar një rënie të ndjeshme prej 8.91% në tremujorin e dytë të vitit 2024.
Ky është një prej rënieve më të mëdha që nga viti 2020, kur kufizimet pandemike goditën ekonominë. Kjo rënie është kryesisht e lidhur me krizën në industrinë e përpunimit, ku kjo degë pësoi rënie prej -7.6%, e duke vijuar kështu për të gjashtin tremujor radhazi.
Sektori i industrisë përpunuese, i dominuar nga fabrikat e tekstilit dhe këpucëve, ka pasur një vit tejet të vështirë. Vetëm vitin e kaluar, ky sektor shënoi një rënie prej -6.1%, një nivel që tejkalon dhe rënien e vitit të krizës pandemike. Me ritmet aktuale, ky vit pritet të mbyllet me një rënie edhe më të thellë, me një rënie vjetore prej 8.3% në gjashtëmujorin e parë të 2024.
Faktorët kryesorë që po rëndojnë situatën për fabrikat shqiptare janë mungesa e punonjësve, rritja e kostove të punës, si dhe humbjet që vijnë nga kursi i këmbimit të valutave. Për më tepër, rënia e kërkesës nga tregjet e huaja është një shqetësim i madh për prodhuesit. Eksportet e tekstilit kanë shënuar rënie të ndjeshme, duke zbritur me 6.5% vitin e kaluar dhe me rreth 12% gjatë periudhës nëntëmujore të 2023.
Skënder Pashaj, drejtuesi i kompanisë së njohur “Fital,” një nga prodhuesit kryesorë të këpucëve në Shqipëri, ka shprehur shqetësimin e tij se rikuperimi i situatës është shumë i vështirë. Ai thekson se kërkesa për veshje dhe këpucë ka rënë ndjeshëm për shkak të rritjes së kostos së jetesës në Europë, veçanërisht pas luftës në Ukrainë. Këto ndryshime ekonomike kanë prekur fuqinë blerëse të tregjeve që zakonisht furnizojnë sektorin shqiptar të prodhimit.
Gjigantë globalë të modës, si “Nike”, kanë paralajmëruar rënie të shitjeve me pakicë deri në 10% për vitin 2024, duke reflektuar situatën e një tregu të dobët që ndikon dhe fabrikat shqiptare. Rënia e tregut të këpucëve ka qenë evidente për rreth dy vite, dhe fabrikat vendase ndihen të prekura për të njëjtat arsye.
Panairet e modës pranverore, të cilat më parë ishin një burim i madh porosish, këtë vit nuk kanë pasur të njëjtin efekt, duke përballur fabrikat me vështirësi për të gjetur tregje të reja. Shumë nga kompanitë e mëdha prodhuese kanë shënuar shkurtim të stafit me mbi 35% gjatë vitit 2023. Në rast të një përmirësimi të situatës, kthimi i punonjësve do të jetë i vështirë, pasi ata janë punësuar tashmë në sektorë të tjerë.
Rënia e Euros
Ndërkohë, rënia e Euros gjatë viteve të fundit ka ndikuar negativisht fitimet e fabrikave. Shtimi i presioneve të tjera si rritja e pagës minimale, nga 30,000 lekë në prill 2022 në 40,000 lekë në fund të 2023, ka përforcuar kostot dhe ka bërë që shumë klientë të orientohen drejt vendeve me kosto më të ulët, si Azia dhe Afrika.
Situata e vështirë ekonomike ka ndikuar gjithashtu edhe përballueshmërinë e tregjeve të brendshme dhe të jashtme, duke e bërë sektorin e industrisë një ndër më të prekurit në vend. Për shumë fabrika, kjo krizë është bërë një realitet i përditshëm që ndikon direkt në qëndrueshmërinë dhe planet afatgjata të tyre.
Nuk ka shpresë për përmirësim
Për industrinë shqiptare, shpresa për përmirësim duket e vakët, teksa ndikimi i këtyre faktorëve vazhdon të jetë i fortë. Për të dalë nga kjo situatë, kompanitë dhe qeveria po konsiderojnë mundësi të reja për të rritur konkurrencën dhe për të ndihmuar fabrikat të përballen me këto sfida.
Me gjithë sfidat, sektori mbetet një punëdhënës i rëndësishëm dhe një kontribues i madh për ekonominë e vendit. Me masat e duhura dhe investimet e qëndrueshme, ka shpresa që ky sektor të mund të kapërcejë këto sfida në një të ardhme më afatgjatë.
Megjithatë, ekspertët rekomandojnë nxitjen e inovacionit dhe rritjen e kapaciteteve teknologjike për të bërë konkurrencën më të fortë në tregjet ndërkombëtare, duke sjellë kështu një perspektivë më optimiste për industrinë e përpunimit në Shqipëri.
