Kënga “Çou Rexho” është një nga ato melodi që është e njohur nga çdo shqiptar, pavarësisht se ka mundur ta dëgjojë vetëm një herë në jetë.
Megjithatë, ajo që shumëkush e di rreth kësaj kënge nuk është e vërteta e plotë e ngjarjes që qëndron pas saj. Disa burime të besueshme, që e kanë njohur mirë këtë histori, kanë hedhur dritë mbi detajet e vërteta që janë fshehur për shumë vite.
Ngjarja që e ka frymëzuar këngën ka ndodhur në fshatin Stubëll të Medvegjës. Aty lindi Rexha, djali që u bë pjesë e një historie tragjike që ende sot vazhdon të ngjallë emocione të forta. Qamili i vogël, i njohur nga të gjithë si Qamili i muhaxherëve, ishte një nga ata që dëshmoi mbi ngjarjen e vërtetë. Ai kishte dëgjuar për këtë tragjedi nga vetë familja e Rexhës dhe kishte treguar gjithçka për të, duke zbuluar aspekte që ishin mbajtur të fshehta për dekada të tëra.
Dyshimet e Nënës
Nëna e Rexhës gjithmonë ka dyshuar për vdekjen e djalit të saj dhe, ndërsa vitet kalonin, ajo ishte e para që e kishte kuptuar se diçka nuk ishte në rregull. Ajo besonte se diçka e errët fshihej pas vdekjes së papritur të djalit të saj, një ngjarje që kishte tronditur familjen. Pasi kishte kaluar koha, dhe një pjesë e familjes kishte filluar ta kuptonte të vërtetën, ngjarja mbeti ende e mbyllur si një sekret i errët, i mbajtur për vite të tëra.
Përmes një rrëfimi të dhimbshëm, ku figura e axhës së Rexhës ishte kyçe, historia bëhet më e qartë. Axha i Rexhës, që e kishte marrë përsipër kujdesin e djalit pas vdekjes së babait të tij, kishte thurrur një plan makabër. Ai kishte frikë se Rexha, një djalë punëtor dhe i respektuar, do t’i merrte pasurinë që ai kishte marrë nga vëllai i tij i ndjerë. Për të shmangur këtë, axha i kishte kurdisur një plan për ta vrarë Rexhën në një moment kur ai po martohej.
Një ditë, në një moment të dytë të dukshëm, axha ftoi Rexhën të shkojë për të ushqyer kalin në ahur. Ndërsa Rexha ishte i përqendruar në detyrën e tij, axha e goditi nga pas në kokë me një mjet të fortë, duke e lënë të vdekur në vend. Ai e përhapë historinë se Rexha ishte mbytur nga kali, një version që ai e mbajti të fshehur për shumë kohë.
Megjithatë, siç ndodhi shpesh në këto tragjedi, e vërteta nuk mund të mbahet përgjithmonë e fshehur. Nënat, si gjithmonë, janë ato që dinë më shumë dhe pas dyshimeve, ajo e kuptoi se diçka e rëndë ishte ndodhur. Historia e tragjedisë së Rexhës u bë e njohur për të gjithë familjen, e pastaj edhe për fshatin Stubëll, i cili filloi të kuptonte ngjarjen e tmerrshme që kishte ndodhur.
Kënga që u krijua për këtë ngjarje e mori emrin “Çou Rexho” dhe u përhap shpejt në të gjithë territorin shqiptar. Pjesa më e madhe e saj u këndua përmes një rrugëtimi që filloi në Stubëll dhe vazhdoi deri në Gjakovë, ku Qamili i vogël, i njohur për lidhjet e tij me këtë histori, ndihmoi në përhapjen e saj. Ky është një dëshmi se, edhe pse shumë kohë ka kaluar, kjo ngjarje dhe kënga që ajo solli mbeten të paharruara, të jetuara në kujtesën kolektive të shqiptarëve.
Historia e Rexhës është një shembull tragjik se si një ngjarje e tmerrshme mund të përshtatet dhe të përhapet përmes këngës, duke e ruajtur të vërtetën e saj, edhe kur kjo e vërtetë është e dhimbshme dhe e rëndë. Kënga “Çou Rexho” vazhdon të këndohet edhe sot, si një përkujtim për të gjithë ata që e kanë humbur dikë në mënyrë të padrejtë dhe për ata që kujtojnë tragjeditë e kaluara të historisë së shqiptarëve.
