Panairi i Librit, një ngjarje e bukur dhe e suksesshme që u zhvillua së fundmi, na kujtoi një periudhë të errët të historisë sonë, kur libri dhe krijuesit e tij u bënë viktima të një regjimi represiv.
Një retrospektivë në vitin 1975 zbulon sesi regjimi komunist i Enver Hoxhës ndërmori një nga sulmet më të ashpra ndaj kulturës dhe mendimit të lirë, duke përdorur librin si një mjet për të shuar çdo shkëndijë mendimi kritik.
Goditja ndaj Kulturës dhe Librave
Pas një sërë spastrimësh në fusha të tjera, si ushtria dhe ekonomia, në vitin 1975 regjimi u kthye ndaj kulturës. Urdhri famëkeq për heqjen nga qarkullimi të librave “me kulturë borgjeze” shënjoi fillimin e një fushate masive persekutimi ndaj autorëve dhe krijimtarisë së tyre. Dokumentet arkivore tregojnë se vendimet ishin të qarta: librat duhej grisur, djegur ose kthyer në karton, ndërsa autorët e tyre përfundonin në burgje apo internime.
Shkaqet e Luftës Kundër Librit
Sipas qarkoreve të kohës, shkaku kryesor ishte se këto libra “dëmtonin edukimin komunist të masave” dhe “nuk përkrahnin vijën e partisë”. Regjimi nuk fshihte synimin: zhdukja e çdo alternative mendimi që mund të rrezikonte doktrinën komuniste. Librat e autorëve të njohur si Frederik Rreshpja, Fadil Paçrami, dhe shumë të tjerë përfunduan në listat e zeza. Disa prej tyre u ndëshkuan për shkak të qëndrimeve personale, të tjerë për krijimtari që konsiderohej “armiqësore”.
Pasojat për Autorët dhe Krijuesit
Librat e ndaluar nuk ishin thjesht vepra letrare; ata përfaqësonin mendimin e lirë dhe shpirtin krijues. Autorët, si Frederik Rreshpja dhe Todi Lubonja, përjetuan përndjekje të egra, ndërsa veprat e tyre u kthyen në objekte të persekutimit. Historitë e tragjedive personale janë të panumërta. Vilson Blloshmi dhe Genc Leka, dy poetë të rinj, u pushkatuan vetëm për fjalët e tyre. Havzi Nela, një tjetër poet i njohur, u var publikisht, duke e bërë këtë akt një simbol të brutalitetit të regjimit.
Simbolika e Fushatës Kundër Librit
Ky inkuizicion modern ishte një përpjekje për të kontrolluar të kaluarën dhe të ardhmen. Furtuna mbi librat ngjan me aktet e ngjashme gjatë periudhës naziste në Gjermani, ku djegia e librave simbolizonte asgjësimin e ideve të kundërshtueshme. Në Shqipëri, ky akt u shtri edhe më tej, duke ndikuar thellësisht në shtresat e shoqërisë dhe në strukturën kulturore të vendit.
Rrënjët Politike të Vendimit
Regjimi i Enver Hoxhës përdorte sulme të tilla si një strategji për të mbuluar dështimet ekonomike dhe izolimin ndërkombëtar. Lufta kundër librave dhe autorëve ishte një mjet për të larguar vëmendjen nga realiteti i hidhur dhe për të ruajtur pushtetin absolut. Në këtë klimë, çdo formë e shprehjes krijuese që nuk pasqyronte ideologjinë komuniste konsiderohej kërcënim.
Epilogu i Trishtuar i Urdhrave për Librat
Ironikisht, edhe ata që nënshkruan urdhrat për zhdukjen e librave nuk shpëtuan nga furia e regjimit. Zëvendësministri Mantho Bala, që firmosi qarkoren e famshme të vitit 1975, përfundoi i persekutuar nga e njëjta makinë që ai ndihmoi të ndërtonte. Ky fat i hidhur tregon një të vërtetë të pamohueshme të regjimeve totalitare: askush nuk është i sigurt.
Reflektim për Historinë dhe Kulturën
Sot, ndërsa festojmë lirinë e fjalës dhe të mendimit, duhet të kujtojmë këto momente tragjike të së shkuarës. Panairi i Librit na jep një mundësi jo vetëm për të promovuar leximin, por edhe për të reflektuar mbi rëndësinë e mbrojtjes së kulturës dhe të drejtës për të krijuar.
Furtuna mbi librat dhe krijuesit është një kujtesë e gjallë për brezat e rinj se fjala dhe libri janë armë të fuqishme, të cilat duhet të mbrohen gjithmonë nga çdo formë e censurës dhe shtypjes.
