Margaret Hasluck, e njohur ndryshe nga elbasanasit si “Englezka,” ka pasur një lidhje të veçantë me krahinën e Shpatit, një rajon që e vizitoi shpesh gjatë qëndrimit të saj në Shqipëri.
Ky interes i veçantë lidhet edhe me miqësinë e saj të ngushtë me Lef Nosi, një figurë e njohur patriotike e Elbasanit. Ndikimi i kësaj miqësie shfaqet në punën e saj të përkushtuar për dokumentimin kulturor dhe historik të kësaj zone.
Një nga thesaret që ajo ka lënë pas janë qindra fotografi të realizuara në fshatrat e Shpatit, të cilat ofrojnë një pasqyrë autentike të jetës së përditshme dhe traditave të asaj kohe. Kësaj radhe, në qendër të vëmendjes është fshati Nezhan, të cilin Hasluck e emërtonte “Nezhar,” në përputhje me shqiptimin lokal, siç e thekson studiuesi Filip Bërdufi.
Në një nga koleksionet e saj të veçanta, Hasluck ka dokumentuar figura të rëndësishme të fshatit. Një nga fotografitë më domethënëse është ajo e një burri vendas me emrin Kodhel Dedja, të cilin ajo e identifikon si K. Dede. Në këtë foto, Dedja paraqitet me kostumin tradicional të zonës, duke ilustruar pasurinë kulturore dhe folklorike të komunitetit. Përveç kësaj, Hasluck ka fotografuar edhe anëtarë të tjerë të familjes së tij, duke përfshirë vajzën e martuar dhe vëllain e tij pranë një pusi.
Një element interesant në këto foto është një lojë që Hasluck e përshkruan si “Sutë.” Detajet rreth kësaj loje mbeten të pasigurta, por prania e saj thekson rëndësinë që ajo i kushtonte kapjes së momenteve të përditshme të komunitetit, duke përfshirë edhe aktivitetet e tyre rekreative. Këto imazhe jo vetëm që shërbejnë si dëshmi historike, por kanë gjithashtu vlera të rëndësishme artistike dhe antropologjike.
Trashëgimia e Margaret Hasluck për Shqipërinë është një burim i pasur për studiuesit e historisë dhe kulturës shqiptare. Fotografitë e saj janë një thesar që ndriçon jetën e përditshme të banorëve të zonës, ndërthurur me traditat dhe zakonet e tyre të lashta. Ato janë një urë mes së kaluarës dhe të tashmes, duke na ndihmuar të kuptojmë më mirë rrënjët tona.
Një falënderim i veçantë i shkon z. J. Wheeler, i cili ka bërë të mundur aksesin në këtë koleksion të vyer fotografik, duke ruajtur kështu një pjesë të rëndësishme të kujtesës historike të Shqipërisë. Ky bashkëpunim nënvizon rëndësinë e përpjekjeve për të mbajtur gjallë kujtimet dhe traditat që formësojnë identitetin tonë kombëtar.
Fotot e Hasluck nga Shpati dhe fshati Nezhan nuk janë thjesht imazhe; ato janë dëshmi të gjalla të një epoke që sot e shohim vetëm përmes lenteve të historisë. Në to shfaqen fytyra, peizazhe dhe momente që na tregojnë për një Shqipëri që shumë pak prej nesh e kanë njohur, por që mbetet thellësisht e gjallë në kujtesën kolektive të kombit.
