Një varr 2,000-vjeçar gladiatori është zbuluar kohët e fundit në një nekropol të lashtë romak pranë qytetit të Giugliano, në Campania, në afërsi të Napolit. Ky zbulim, i shpallur në mars 2025 nga Mbikëqyrja e Arkeologjisë, Arteve të Bukura dhe Peizazhit (ABAP), ka sjellë në dritë një vend gërmimi të pasur me rëndësi historike dhe kulturore.
Varri, që daton 1,700 vjet pas Krishtit, është pjesë e një varri më të madh që i përket Liternumit, një kolonie romake që lulëzoi nga shekulli I p.e.s. deri në shekullin III p.e.s. Zbulimi ka nxjerrë në pah struktura varrimi të ruajtura mirë, sende varresh dhe mbishkrime prej mermeri, të cilat ofrojnë informacion të vlefshëm për të kuptuar jetën dhe kulturën romake të asaj kohe.
Një nga gjetjet më të rëndësishme është një epitaf prej mermeri, që mban emrin e një gladiatori. Ky epitaf ofron një pasqyrë të rëndësishme për statusin social të gladiatorëve dhe mënyrën se si ata ishin kujtuar pas vdekjes. Megjithëse gladiatorët shpesh ishin skllevër ose të dëbuar, ata gjenin nder dhe njohje pas vdekjes, siç tregon ky epitaf. Ky zbulim hedh dritë mbi rolin e tyre në shoqërinë romake dhe ndikimin e vazhdueshëm të këtyre luftëtarëve të lashtë në historinë e qytetit.
Varri është gjetur në një nekropol që shtrihet mbi 1600 metra katrorë dhe ndodhet shumë afër amfiteatrit dhe forumit antik të Liternumit. Rrethimet e zbuluara ofrojnë dëshmi të praktikave të ndryshme të varrimit, duke përfshirë metodat tradicionale romake dhe ato më kozmopolite që ishin huazuar nga kultura greke dhe orientale. Ky variacion i teknikave të varrimit është një dëshmi e ndikimeve të ndryshme kulturore dhe shoqërore që kanë formuar këtë koloninë romake.
Zbulimi përfshin gjithashtu një koleksion sendesh varresh, si monedha, llamba dhe vazo të vogla, të cilat ofrojnë informacion të çmuar mbi periudhën dhe jetën e përditshme të qytetarëve të Liternumit. Këto gjëra ndihmojnë për të përcaktuar periudhën e pushtimit dhe ofrojnë një vështrim në ritualet dhe praktikat kulturore të kohës.
Përveç kësaj, historianët kanë zbuluar dy rrethime funerare, të cilat përmbajnë kamare të suvatuara që mund të kenë mbajtur urna cinerare, dhe një pus me tulla, që mund të ketë pasur rëndësi fetare ose rituale. Puna e arkeologëve në këtë nekropol po pasuron njohuritë tona mbi praktikat romake të varrimit dhe strukturat shoqërore të periudhës.
Superintendenca ABAP ka theksuar rëndësinë e këtij zbulimi për të kuptuar zhvillimin urban të Liternumit dhe peizazhin kulturor të Italisë së lashtë. Ky vend ka potencialin për të ofruar një pasqyrë të detajuar mbi Via Domitiana-n, një rrugë romake që pritej të kalonte pranë këtij vendi, dhe mund të çojë në gjetje të tjera të rëndësishme për historinë e kolonive romake në provinca.
Arkeologët janë të emocionuar nga mundësia që ky nekropol i ruajtur të ndihmojë në rindërtimin e narrativave historike, duke ndriçuar jetën, vdekjen dhe strukturën e shoqërisë romake. Ky zbulim ka potencialin të pasurojë të kuptuarit tonë mbi kolonitë romake dhe ndikimin e tyre në kulturën dhe historinë e mëvonshme.
