Një ekip arkeologësh detarë, që po hulumtonte rritjen e nivelit të detit në Detin e Zi, ka bërë një zbulim të jashtëzakonshëm: mbi 40 anije të mbytura, të cilat kanë mbetur të paprekura për shekuj. Ky zbulim ofron njohuri të rralla dhe të hollësishme mbi historinë detare të Perandorive Osmane dhe Bizantine, duke nxjerrë në pah traditat e lashta të lundrimit që datojnë që nga parahistoria.
Projekti i Arkeologjisë Detare të Detit të Zi, i drejtuar nga Universiteti i Southampton-it, ka zbuluar këto mbetje të çmuara gjatë hulumtimit të peizazheve të lashta të zhytura në ujë. Fillimisht, ekipi kishte për qëllim të kuptonte si ndikoi rritja e nivelit të detit të Epokës së Akullit në popullatat bregdetare, por sondazhet e gjera gjeofizike i çuan ata në këtë gjetje të papritur.
Shumë prej anijeve të zbuluara ofrojnë dëshminë e parë fizike të llojeve të anijeve të njohura më parë vetëm nga të dhënat historike. Me përdorimin e teknologjisë së avancuar të imazhit 3D, studiuesit kanë kapur pamje të mahnitshme të këtyre anijeve, duke mundësuar një analizë të detajuar të strukturës dhe gjendjes së tyre, pa e shqetësuar shtratin e detit.
Përveç asaj që është arritur të zbulohen, praninë e anijeve osmane dhe bizantine e vërteton ndërlidhjen detare të lashta që kanë pasur komunitetet bregdetare të asaj periudhe. Ky zbulim kontribuon gjithashtu në një kuptim më të thellë të evoluimit të teknologjive të ndërtimit të anijeve dhe të rolit të rëndësishëm të rrugëve tregtare të Detit të Zi në formësimin e historisë rajonale.
Një nga aspektet më të pabesueshme të këtij zbulimi është ruajtja e jashtëzakonshme e këtyre anijeve. Për shkak të kushteve anoksike të Detit të Zi, nën 150 metra, trupat prej druri, ngarkesat dhe gërmimet janë mbajtur të paprekura, një fenomen i rrallë në arkeologjinë nënujore. Ky mjedis ka ruajtur anijet ashtu siç ishin kur u mbytën, duke lejuar studiuesit t’i ekzaminojnë ato në formën e tyre origjinale.
Duke u krahasuar me anijet e mbytura në pjesë të tjera të botës, ku materialet organike shkatërrohen për shkak të oksigjenit dhe jetës detare, këto mbetje janë ruajtur jashtëzakonisht mirë, duke i bërë këto anije të duken si të ngrira në kohë. Kjo e bën Detin e Zi një muze natyror nënujore, që ofron njohuri të paçmuara për rrugët e lashta tregtare, teknikat e ndërtimit të anijeve dhe jetën e përditshme të detarëve të kohës.
Puna e ekipit hulumtues ka përfshirë përdorimin e teknologjive të larta si automjetet e operuara në distancë (ROV), të cilat kanë mundësuar krijimin e hartave të detajuara të shtratit të detit dhe kapjen e imazheve me definicion të lartë. Hetuesi kryesor, Jon Adams, theksoi se qëllimi kryesor i projektit është të rindërtojë mjediset parahistorike të Detit të Zi dhe të analizojë ndikimet e ndryshimeve të nivelit të detit në popullatat bregdetare.
Ky zbulim përfaqëson një “bonus të plotë” për projektin, duke ofruar një pamje të jashtëzakonshme në historinë e këtyre deteve dhe duke hapur mundësi për studime të mëtejshme që mund të zbulojnë më shumë rreth shkëmbimeve ekonomike, kulturore dhe teknologjike që kanë ndodhur mes qytetërimeve të lashta.
