Viti 2024 u mbyll me rezultate kontradiktore për ekonominë shqiptare.
Nga njëra anë, rritja ekonomike prej 3.9% dhe ulja e inflacionit në 2% u vlerësuan si arritje, ndërsa nga ana tjetër, fenomeni i nëndeklarimit të pagave dhe dobësitë strukturore të ekonomisë vazhduan të rëndojnë mbi zhvillimin afatgjatë.
Një nga çështjet më të nxehta mbetet informaliteti në tregun e punës. Sipas investigimeve të Report TV, në pranverën e vitit 2024 u zbulua se mbi 600 mijë punonjës ishin pa sigurime shoqërore, ndërsa 200 mijë të tjerë merrnin paga të nëndeklaruara. Ky fenomen, i përhapur në të gjitha sektorët, nga turizmi e deri te ndërtimi dhe fasoneria, paraqet një sfidë madhore për sistemin e pensioneve dhe shëndetësinë publike.
Kryeministri Edi Rama e cilësoi nëndeklarimin e pagave si një “krim ekonomik”, duke paralajmëruar masa drastike kundër bizneseve që shkelin ligjin. Aksioni antiinformalitet i Administratës Tatimore, i nisur në tetor 2024, identifikoi 37 mijë biznese që deklaronin paga më të ulëta nga realiteti. Sipas Drejtorit të Tatimeve, Ilir Binaj, 24.9% e vendeve të punës në vend paguhen me nivelin minimal, duke rritur pabarazinë në tregun e punës.
Një tjetër zhvillim i rëndësishëm ishte publikimi i rezultateve të censit 2023, të cilat konfirmuan një rënie të popullsisë me 420 mijë banorë krahasuar me vitin 2011. Ekspertët paralajmëruan se plakja e popullsisë dhe ulja e lindshmërisë do të thellojnë krizën e skemës së pensioneve, pasi raporti mes kontribuuesve dhe përfituesve është tashmë kritik: 800 mijë punonjës përballë 725 mijë pensionistëve.
Ndërsa sektori shtetëror regjistroi rritje të pagave, ekonomia private mbeti në vendnumëro, me shumicën e punonjësve që marrin paga deri në 60 mijë lekë në muaj. Ekspertët, si Zef Preçi, theksuan se rritja ekonomike e bazuar në turizëm dhe ndërtim nuk krijon produktivitet të qëndrueshëm, duke paralajmëruar rreziqe për të ardhmen.
Bujqësia, një sektor kritik për ekonominë, vazhdoi në krizë, me kontribut negativ në rritjen ekonomike. Sipas ekspertëve, mungesa e politikave për mbështetjen e prodhimit vendas dhe fuqizimin e tregut të brendshëm rrezikon të lërë ekonominë të varur nga faktorë të jashtëm.
Përkundër sfidave, 2024 shënoi një rritje të të ardhurave për frymë, duke arritur në 9,573 euro, një rritje prej 506 euro krahasuar me vitin e kaluar. Arka e shtetit u pasurua me 647 miliardë lekë deri në nëntor 2024, duke regjistruar një rritje prej 60.4 miliardë lekë krahasuar me 2023-shin.
Një nga arritjet e rëndësishme ishte ulja e inflacionit, që stabilizoi tregjet pas një periudhe të gjatë pasigurie. Megjithatë, ekspertët vlerësojnë se ky stabilitet duhet të shfrytëzohet për reforma të thella në sektorët strategjikë.
Buxheti për vitin 2025 është hartuar me një fokus në arsim dhe investime publike, duke përfshirë 825 miliardë lekë për shpenzime. Sidoqoftë, ekspertët kritikojnë mungesën e projekteve të reja dhe vijimin e mbështetjes për kontratat koncesionare, duke kërkuar politika më të forta për të rritur prodhimin vendas dhe diversifikimin ekonomik.
Teksa Shqipëria i afrohet zgjedhjeve parlamentare të 2025-ës, sfidat mbeten të njëjtat: lufta kundër informalitetit, reformimi i skemës së pensioneve, mbrojtja e mjedisit dhe sigurimi i një zhvillimi ekonomik më të qëndrueshëm. A do të arrijë vendi të kapërcejë këto pengesa apo do të mbetet peng i sfidave të vjetra? Vetëm koha do ta tregojë.
