Presidenti Donald Trump po betohet se një Iran i dobësuar nga periudha e vështirë 18-mujore në Lindjen e Mesme mund të jetë gati të braktisë programin e tij bërthamor. Ky shtysë e re për të zgjidhur një nga çështjet më delikate të politikës së jashtme për Shtëpinë e Bardhë dhe Lindjen e Mesme do të nisë më 12 shtator, kur dërguari i Trump për Lindjen e Mesme, Steve Witkoff, dhe ministri i Jashtëm iranian, Abbas Araghchi, do të mblidhen në Oman. Trump thotë se preferon një zgjidhje diplomatike, edhe pse paralajmëron se Irani do të përballet me “rrezik të madh” nëse negociatat nuk shkojnë mirë. Megjithatë, përparimi i Iranit në fushën bërthamore që pas shkëputjes së marrëveshjes nga ish-Presidenti Obama, gjatë mandatit të parë të Trump, ka bërë të vështirë gjetjen e një rruge për arritjen e një marrëveshje, dhe ekspertët paralajmërojnë se mundësitë për një veprim ushtarak të SHBA-së ndaj objekteve bërthamore iraniane janë më të mëdha se vitet e fundit.
Më 12 shtator, Witkoff dhe Araghchi do të mblidhen në Muskat të Omanit për të diskutuar mundësinë e një marrëveshjeje. Trump ka deklaruar se do të ketë “negociata të drejtpërdrejta”, por zyrtarët iranianë kanë insistuar se plani është për “negociata indirekte”, ku një ndërmjetës nga Omani do të ndërmjetësojë mes delegacioneve të dyja palëve. Ky vendim për të biseduar, që u njoftua nga Trump në Zyrën Ovale këtë javë përkrah Kryeministrit izraelit Benjamin Netanyahu, ka ardhur si një surprizë. Trump ka kërkuar negociata të drejtpërdrejta duke kërcënuar “pasoja” për Iranin nëse nuk arrin një marrëveshje, ndërkohë që Irani ka dërguar sinjale të përziera për mundësinë e bisedimeve, duke argumentuar se angazhimi nuk do të ishte i dobishëm nën kërcënimin e këtyre pasojave.
Tensionet me shtetet dhe presioni i brendshëm
Iranin po e godasin sfida të mëdha. Forcat ushtarake të mbështetura nga Irani, Hamas në Gazë dhe Hezbollah në Liban, janë dobësuar ndjeshëm nga sulmet izraelite. Sulmet ajrore të SHBA-ve, ndërkohë, qëlluan militantët e mbështetur nga Irani në Jemen, duke shkatërruar rafineri nafte, aeroporte dhe zona raketore. Izraeli gjithashtu ka realizuar sulme ndaj Iranit në tetor, duke dëmtuar objekte që lidhen me programet bërthamore dhe raketore të Teheranit. Po ashtu, në dhjetor, lideri sirian Bashar Assad, aleati më i ngushtë i Teheranit në Lindjen e Mesme, u rrëzua pas më shumë se dy dekadash në pushtet.
Liderët e Republikës Islamike gjithashtu përballen me presion të brendshëm, pasi vitet e sanksioneve ndërkombëtare kanë asfiksuar ekonominë. Departamenti i Thesarit i SHBA-së shpalli një raund të ri sanksionesh qëlluar ndaj pesë entiteteve dhe një individi që, sipas autoriteteve amerikane, luajnë role kyçe në programin bërthamor të Iranit.
Propozimet e mundshme për Iranin dhe kufizimet e mundshme
Përgjigja e SHBA-së për këtë situatë është se mund të ofrojnë një marrëveshje që nuk kërkon çmontimin e plotë të programit bërthamor të Iranit, por që siguron që Teherani të mos zhvillojë armë bërthamore. Kjo është në përputhje me qëndrimin e Trump që, megjithëse ai dëshiron një marrëveshje gjithëpërfshirëse, është i gatshëm të pranojë disa lëshime, por duke ruajtur si qëllim parësor që Irani të mos mund të prodhojë armë bërthamore. Analistët, megjithatë, paralajmërojnë se kjo mund të jetë shumë e vështirë për të arritur, duke pasur parasysh avancimin e Iranit në fushën e pasurimit të uraniumit dhe afrimin e tij me nivelet e armëve bërthamore.
Rëndësia e negocatave dhe pasiguria që mbetet
Sidoqoftë, ngjarja e javës së ardhshme në Oman është një mundësi për të rishikuar mundësinë e një marrëveshje që ndoshta do të zgjidhte njëherë e përgjithmonë një nga çështjet më të nxehta dhe më të vështira të politikës ndërkombëtare. Në këtë kuadër, shqetësimi më i madh mbetet se, pavarësisht përpjekjeve diplomatike, disa liderë globalë mund të insistojnë për veprime të tjera më radikale për të ndaluar përparimin bërthamor të Iranit.
