Kontrolli i Lartë i Shtetit (KLSH) ka pasqyruar në një raport shqetësime të shumta mbi përdorimin e subvencioneve nga ndërmarrjet e ujësjellës kanalizimeve, duke theksuar se fondet qeveritare janë përdorur kryesisht për mbulimin e shpenzimeve të pagave dhe sigurimeve shoqërore të punonjësve.
Në raportin e Agjencisë Kombëtare të Ujësjellës Kanalizimeve (AKUK), thuhet se ndërmarrjet e ujësjellësve vazhdojnë të përballen me një situatë të vështirë financiare, duke përdorur subvencionet për të përballuar kostot operative dhe detyrimet e mbartura.
Sipas AKUK, për vitet 2020, 2021 dhe 2023, subvencionet janë ndarë për mbulimin e energjisë elektrike dhe për pagesat që lidhen me pandeminë e Covid-19 dhe detyrimet tatimore. Pavarësisht subvencioneve të ofruara, situata financiare e ndërmarrjeve mbetet e pasigurt, pasi këto fonde janë përdorur kryesisht për pagesa të papaguara, përfshirë pagat e punonjësve, sigurimet shoqërore dhe tatimet. Ky përdorim i fondeve ka rënduar ende më tej bilancin financiar të ndërmarrjeve, të cilat përballen edhe me borxhe të pandërgjegjshme ndaj energjisë elektrike.
Një shqetësim tjetër që ka dalë në raport është mungesa e dokumentacionit të saktë nga ana e AKUK, për përdorimin faktik të fondeve të ndara. Sipas audituesve, asnjë evidencë apo dokumentacion nuk ka qenë i disponueshëm mbi mënyrën si janë shpenzuar subvencionet e akorduara për ndërmarrjet. Në vitin 2023, ndërmarrjet e ujësjellësve gjeneruan 10.3 miliardë lekë të ardhura, ndërsa subvencionet që morën ishin vetëm 310 milionë lekë, duke theksuar kështu ndarjen e pabarabartë të fondeve në raport me nevojat e sektorit.
Reforma e agregimit të ndërmarrjeve të ujësjellësve, e nisur dy vjet më parë, kishte si synim krijimin e shoqërive më të mëdha dhe më të qëndrueshme financiarisht. Pavarësisht kësaj, disa nga ndërmarrjet më të mëdha si Tirana, Kamza dhe Vora nuk janë bashkuar ende, duke krijuar një situatë të pasigurt në disa zona. Kjo ka çuar në një rritje të tarifave për ujësjellësit e atyre qyteteve që kanë aplikuar për rishikimin e çmimit të ujit, si një mundësi për të mbajtur të qëndrueshme financimin e sektorit.
Enti Rregullator i Ujit (ERRU) ka miratuar rritjen e çmimit të ujit për disa prej ndërmarrjeve që kanë arritur rezultate pozitive, duke krijuar një mekanizëm mbështetjeje për to. Ky rishikim ka marrë parasysh disa tregues të performancës, që shpresohet të ndihmojnë në stabilizimin e financave të këtyre ndërmarrjeve dhe në përmirësimin e shërbimit të ofruar për qytetarët.
Megjithatë, situata e rënduar financiare e ujësjellësve kërkon një vëmendje më të madhe nga institucionet shtetërore dhe një kontroll më të rreptë mbi përdorimin e subvencioneve. Të ardhurat e pakta dhe borxhet e larta mbeten sfidat kryesore që këto ndërmarrje duhet të kapërcejnë për të siguruar një shërbim të qëndrueshëm dhe të besueshëm për qytetarët.
