Në një periudhë kur Shqipëria po shndërrohet gjithnjë e më shumë në një destinacion turistik tërheqës, vëmendja ndaj trashëgimisë kulturore duhet të ishte një përparësi. Megjithatë, kjo vëmendje ka munguar në disa aspekte kyçe të mbrojtjes dhe promovimit të asaj që njihet si trashëgimi kulturore. Sipas një auditimi të Kontrollit të Lartë të Shtetit (KLSH), ka pasur një shpërfillje të rekomandimeve të UNESCO-s lidhur me pasuritë që janë pjesë e Listës së Trashëgimisë Botërore, duke përfshirë dy qytetet historike të Shqipërisë, Berat dhe Gjirokastër, si dhe Liqenin e Ohrit.
Një nga gjetjet kryesore të auditimit është se Ministria e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit nuk ka marrë asnjë masë konkrete për të zbatuar rekomandimet e UNESCO-s për këto pasuri kulturore. Sipas auditimit, rekomandimet e lëna nga misionet e UNESCO-s nuk janë adresuar nga asnjë strukturë specifike në institucionet publike dhe nuk ka një plan të koordinuar masash për zbatimin e këtyre rekomandimeve. Kjo ka sjellë një mungesë transparence në mënyrën se si duhet të veprojnë institucionet përgjegjëse për mbrojtjen e trashëgimisë.
Përveç kësaj, ka pasur një mungesë angazhimi për ruajtjen e trashëgimisë natyrore. KLSH thekson se shqetësimet e UNESCO-s lidhur me faktorët që kërcënojnë Liqenin e Ohrit nuk janë adresuar. Komiteti i UNESCO-s, që prej vitit 2019, ka kërkuar masa urgjente për të mbrojtur këtë pasuri të jashtëzakonshme, por gjithsesi, projektet si ai i Parkut Ujor Drilon-Tushemisht kanë vijuar pa marrë parasysh rekomandimet përkatëse.
Një tjetër shqetësim që ka nxjerrë në pah auditimi është mosrespektimi i detyrimeve të lindura nga anëtarësimi i Shqipërisë në konventat ndërkombëtare për mbrojtjen e trashëgimisë kulturore. Sipas këtyre konventave, çdo projekt infrastruktural që ndërmerret në sitet e trashëgimisë kulturore duhet të kalojë një “Vlerësim të Ndikimit në Trashëgimi” (HIA). Megjithatë, KLSH ka konstatuar se projekti i Bypass-it të Gjirokastrës është realizuar pa marrë parasysh këtë vlerësim, duke cënuar kështu integritetin e këtij qyteti dhe pasurinë e tij kulturore.
Kjo ka ngritur dyshime mbi angazhimin e institucioneve shtetërore për të mbrojtur vlerat e trashëgimisë kulturore, për të cilat Shqipëria ka marrë angazhime ndërkombëtare. Shpërfillja e rekomandimeve dhe mungesa e koordinimit midis institucioneve përgjegjëse përbëjnë një rrezik të madh për mbrojtjen dhe ruajtjen e pasurive që përfaqësojnë identitetin kulturor dhe historik të vendit.
Në këtë kontekst, është e nevojshme që autoritetet të rishikojnë strategjitë dhe të angazhohen më shumë në mbrojtjen e trashëgimisë kulturore dhe natyrore, duke respektuar në tërësi angazhimet ndërkombëtare. Një qasje më e koordinuar dhe e përkushtuar mund të kontribuonte në forcimin e pozicionit të Shqipërisë si një destinacion kulturor i respektuar në arenën ndërkombëtare, duke ruajtur për brezat e ardhshëm pasuritë që kanë bërë të mundur këtë status.
