Në Fier, kthimi i patronazhistëve po shndërrohet në një mjet presioni politik mbi qytetarët, në një bashki gjithnjë e më të varfër e pa perspektivë.
Dy vite para zgjedhjeve vendore, Fierin e ka pushtuar përsëri hija e patronazhistëve, socialistët kanë filluar përgatitjet, një rrjet militantësh të lidhur ngushtë me pushtetin, që përdorin vendet e punës në administratë si garanci për kontrollin e votës. Kjo praktikë, e vjetër sa vetë tranzicioni shqiptar, është bërë edhe më e ashpër, duke shndërruar jetën e qytetarëve në një ekuacion ku buka e gojës lidhet drejtpërdrejt me bindjen politike.
Në fshatrat e qarkut, frika është kthyer në pjesë të përditshme të realitetit. Punonjës publikë që mbështesin opozitën rrallë guxojnë të shprehen hapur, ndërsa të tjerët e pranojnë se edhe një vend pune fitohet vetëm në këmbim të votave të të gjithë familjes. Në Fier, politika nuk është më debat idesh, por një zinxhir klientelist që mban të varur individin nga partia në pushtet.
Në këtë terren, opozita ka pak hapësirë për manovrim. Aktivistët e saj e pranojnë se ndonëse ka njerëz që e mbështesin, presioni është aq i madh sa shumë zgjedhin heshtjen. Ky realitet ka gjymtuar garën e lirë politike, duke e reduktuar atë në një sistem ku vota blihet me vend pune ose kërcënim për bukën e përditshme.
Shifrat tregojnë se qarku i Fierit ka qenë tradicionalisht bastion i së majtës, por ky avantazh është ushqyer jo vetëm nga trashëgimia historike e komunizmit, por edhe nga përfitimi i drejtpërdrejtë ekonomik që sjell patronazhizmi. Punësimet publike, ndihmat dhe projektet shpërndahen jo sipas nevojës, por sipas listave të besnikërisë politike.
Ndërkohë, varfëria po thellohet. Me një popullsi gjithnjë e më të plakur dhe me të rinjtë që ikin masivisht drejt emigracionit, Fierit i mungon fuqia punëtore e pavarur që mund të thyejë këtë skemë varësie. Pensionet mbeten mjerane, dhe një pjesë e madhe e familjeve mbijetojnë vetëm falë dërgesave nga jashtë.
Në qendrat urbane dhe fshatra, gjendja është e njëjtë: kush nuk është në listën e patronazhistit, rrezikon të mbetet pa punë, pa mbështetje dhe pa zë. Një mësues në pension e përshkroi këtë situatë si “shiringa e komunizmit” – një ndjenjë vetëmohimi të imponuar nga sistemi, ku njerëzit votojnë për partinë edhe kur kjo u dëmton interesin personal.
E gjithë kjo ushtri e besnikëve politikë është e pozicionuar për të ndikuar në çdo fushatë. Në Fier, postera gjigantë të kandidatëve socialistë shihen kudo, ndërsa zërat kundërshtarë luftojnë për të depërtuar në një terren të bllokuar nga frika dhe varësia.
Kjo strategji nuk prek vetëm zgjedhjet lokale, por edhe jetën e përditshme të qytetarëve. Patronazhistët, të maskuar si punonjës administrate, luajnë rolin e syrit dhe veshit të pushtetit, duke raportuar bindjet politike të çdo individi në komunitet. Rezultati është një atmosferë ku liria individuale dhe e drejta për të zgjedhur shuhen para nevojës për të siguruar një të ardhur minimale.
Në këtë realitet, fushatat zgjedhore kthehen në formalitet, sepse mekanizmi i kontrollit të votës ka nisur shumë përpara ditës së zgjedhjeve. Kthimi i patronazhistëve në rolin kryesor të politikës lokale nuk është thjesht një taktikë zgjedhore, por një strategji mbijetese për pushtetin, në kurriz të demokracisë dhe dinjitetit të qytetarëve.
Në fund, Fierin e sotëm e përshkruan më mirë një fakt i thjeshtë: varfëria nuk është më thjesht pasojë e keqqeverisjes, por mjet pune për të garantuar mbajtjen e pushtetit. Dhe sa kohë që buka e gojës lidhet me votën, zgjedhjet do të jenë gjithmonë një garë e padrejtë, e fituar paraprakisht nga ata që kontrollojnë patronazhin.
