Në vitet e fundit, përfshirja e institucioneve shqiptare në arbitrazhe ndërkombëtare ka sjellë pasoja të rënda financiare për agjencitë dhe institucionet e varësisë. Faturat e majme të avokatëve mbrojtës dhe shpenzimeve ligjore kanë vënë në vështirësi serioze buxhetet e tyre, duke ndikuar negativisht te detyrimet dhe shërbimet e përditshme.
Gjendja Kritike e Agjencisë Kombëtare të Burimeve të Natyrës (AKBN)
Raporti i Kontrollit të Lartë të Shtetit (KLSH) për Agjencinë Kombëtare të Burimeve të Natyrës zbulon një situatë të vështirë financiare, ku pagat e punonjësve nuk janë paguar për disa muaj. Për të përballuar shpenzimet e arbitrazhit, AKBN është detyruar t’i drejtohet Albpetrol për ndihmë financiare. Ndërhyrjet përfshinin pagesa për një studio ligjore dhe ekspertë në shuma që tejkalonin qindra mijëra euro. Ky varësi financiare ka shkaktuar vonesa në pagimin e rrogave për muajt nëntor dhe dhjetor 2023, si dhe janar dhe shkurt 2024.
Albcontrol dhe borxhet për të përballuar Arbitrazhin
Albcontrol, një tjetër institucion i rëndësishëm shtetëror, është përballur me pasoja të rënda nga arbitrazhi. Për shkak të një vendimi në favor të investitorit Francesco Becchetti, llogaritë e Albcontrol janë ngrirë për disa vite. Në përpjekje për të vazhduar funksionimin, kompania ka marrë hua nga pesë institucione shqiptare, duke grumbulluar një borxh prej 84 milionë eurosh. Pavarësisht përpjekjeve, llogaritë e saj pritet të mbeten të ngrira deri në vitin 2025.
Faturat e majme të Arbitrazhit
Raportet tregojnë se shpenzimet totale për arbitrazhe, deri më tani, kanë arritur në mbi 181 milionë euro. Nga kjo shumë, 71.6 milionë janë detyrime të pagueshme, ndërsa pjesa tjetër përbën shuma kontingjente të lidhura me vendime ende të papërfunduara. Situata financiare rëndohet edhe më shumë nga fakti që shumica e këtyre rasteve janë gjyqe të humbura nga shteti shqiptar.
Efektet mbi Financat Publike
Raportet e KLSH vënë në dukje një skenar të qartë: përfshirja në arbitrazhe ndërkombëtare po cenon funksionimin normal të institucioneve shtetërore. Për shembull, AKBN është detyruar të ndërmarrë veprime urgjente për të shlyer detyrimet, duke përdorur fondet e Albpetrol. Ndërkohë, Albcontrol ka marrë hua për të kompensuar të ardhurat e munguara për shkak të ngrirjes së llogarive.
Mësimet për të ardhmen
Kjo situatë shërben si një kujtesë e rëndësishme për të rishikuar politikat dhe praktikat e qeverisë lidhur me angazhimin në arbitrazhe ndërkombëtare. Nevoja për një menaxhim më të mirë financiar dhe përforcimin e kapaciteteve ligjore vendore është thelbësore për të parandaluar përshkallëzimin e situatave të ngjashme në të ardhmen.
Në fund, përballja me këto sfida kërkon transparencë dhe planifikim të kujdesshëm për të mbrojtur interesat e publikut dhe për të garantuar stabilitetin financiar të institucioneve shtetërore. Zgjidhjet e qëndrueshme do të jenë të mundshme vetëm përmes një qasjeje gjithëpërfshirëse dhe të koordinuar.
