Mazhoranca miratoi ligjin për menaxhimin e mbetjeve pa sqaruar koston reale që do të përballojnë qytetarët dhe bashkitë në vitet e ardhshme.
Në Kuvend, mazhoranca kaloi me shumicë votash ligjin e ri “Për menaxhimin e integruar të mbetjeve”, një nismë që pritet të ndryshojë strukturën e administrimit të mbetjeve në nivel kombëtar. Ligji u votua vetëm me votat e mazhorancës, pa debat të gjerë dhe pa transparencë për impaktin financiar që do të sjellë në buxhetet vendore dhe familjare.
Ky akt ligjor shndërron Agjencinë Kombëtare të Ekonomisë së Mbetjeve (AKEM) në një shoqëri aksionere që do të menaxhojë procesin e fundëm të mbetjeve në të gjithë vendin. Bashkitë do të kthehen në klientë të kësaj strukture, duke paguar për depozitimin dhe trajtimin e mbetjeve që gjenerojnë.
Qeveria thekson se ligji ndjek parimin europian “ndotësi paguan” dhe vendos prioritet në ndarjen në burim, ripërdorim dhe riciklim. Megjithatë, dokumentet shoqëruese nuk japin asnjë përllogaritje të qartë se sa do të kushtojë zbatimi i këtyre dispozitave për qytetarët dhe bizneset.
Ministria e Mjedisit, si propozues i nismës, nuk arriti të japë përgjigje të detajuar gjatë diskutimeve në komisionet parlamentare lidhur me kostot që do të mbajnë bashkitë për grumbullimin dhe transportin e mbetjeve drejt pikave të trajtimit. Kjo mungesë e transparencës ka ngritur shqetësime për rritje të tarifave vendore.
Sipas ligjit, metodologjia për llogaritjen e kostove do të miratohet më vonë nga Këshilli i Ministrave, i cili do të përcaktojë edhe tarifat për shërbimet e pastrimit dhe menaxhimit. Por deputetët e opozitës paralajmërojnë se kjo i lë hapësirë qeverisë për të vendosur çmime arbitrare pa konsultim publik.
Ministri i Mjedisit, Sofjan Jaupaj, argumentoi në Kuvend se ligji është në përputhje me direktivat e Bashkimit Europian dhe synon objektiva ambiciozë riciklimi deri në vitin 2035. Ai shtoi se parashikimet financiare janë ndërtuar mbi kërkesat e BE-së dhe përfshijnë investime të mëdha infrastrukturore.
Në raportin shpjegues të ministrisë thuhet se investimet e përgjithshme për menaxhimin e mbetjeve do të arrijnë rreth 683 milionë euro deri në vitin 2035. Po ashtu, kostoja mesatare për ton mbetje pritet të rritet nga 79 euro në vitin 2025 në 170 euro për ton në vitin 2035, duke trefishuar barrën financiare.
Ministri Jaupaj pranoi se po zhvillohen negociata për shtyrjen e afatit të përmbushjes së objektivave përtej vitit 2035, për shkak të kostove të larta që mbeten të papërballueshme për buxhetin aktual. Ai sqaroi se qeveria po kërkon fonde nga BE, kredi dhe grante për të mbështetur këtë reformë.
Ndërkohë, raportet e komisioneve parlamentare për Ekonominë dhe Financat pranojnë se ligji nuk shoqërohet me një faturë të detajuar financiare. Ato theksojnë se kostot do të mbulohen nga “krijuesit ose zotëruesit e mbetjeve”, duke e zhvendosur barrën kryesisht tek qytetarët dhe bizneset.
Në dokumentin zyrtar thuhet se çdo zonë do të mbulojë vetë investimet për infrastrukturën e menaxhimit të mbetjeve, ndërsa bashkitë dhe AKEM do të bashkëfinancojnë projektet për ndërtimin e stacioneve dhe impianteve. Këto detyrime, sipas drejtuesve vendorë, rrezikojnë të rëndojnë mbi financat e bashkive.
Kryetarët e bashkive dhe shoqatat e pushtetit vendor kanë paralajmëruar se zbatimi i këtij ligji mund t’i çojë shumë bashki drejt falimentimit fiskal, nëse qeveria nuk mbulon një pjesë të kostove përmes transfertave të pakushtëzuara nga buxheti i shtetit.
Ligji është kundërshtuar edhe nga opozita, e cila e ka quajtur atë një përpjekje për të centralizuar kontrollin mbi sektorin e mbetjeve dhe për të dobësuar autonominë vendore. Deputetët opozitarë theksuan se nisma nuk përputhet plotësisht me direktivat e BE-së për mjedisin.
Ministri Jaupaj siguroi se përafrimi i plotë me legjislacionin europian do të realizohet me miratimin e 12 vendimeve të Këshillit të Ministrave që do të shërbejnë si akte nënligjore. Ai shtoi se këto akte do të përshtaten me afatet tranzitore të kërkuara nga procesi i anëtarësimit.
Në përfundim, Ministria e Mjedisit paralajmëroi se ligji për mbetjet do të shoqërohet me një tjetër reformë plotësuese, atë për “Përgjegjësinë e zgjeruar të prodhuesit”, e cila do të kërkojë nga kompanitë të mbulojnë një pjesë të kostove për produktet që gjenerojnë mbetje.
Miratimi i këtij ligji pa sqarime të plota financiare ka ngjallur dyshime për transparencën dhe qëndrueshmërinë e reformës, ndërsa qytetarët dhe pushteti vendor mbeten në pritje të qartësimeve për tarifat që do të vendosen në vitet në vijim.
