Një raport i fundit i Kontrollit të Lartë të Shtetit (KLSH) ka hedhur dritë mbi trajtimin problematik të të sëmurëve mendorë në Shqipëri, me fokus të veçantë në burgun e Shën Kollit në Lezhë.
Sipas raportit, transferimi i të burgosurve nga burgu spital i Zaharisë në Shën Koll, tre vite më parë, nuk ka përmirësuar ndjeshëm kushtet, duke e zhvendosur krizën pa e zgjidhur atë.
Mbipopullim dhe kushte të rënda
KLSH nënvizon se kapacitetet e Shën Kollit janë tejkaluar ndjeshëm, me mbi 220 persona të akomoduar mbi limitin deri në fund të vitit 2023. Numri ka vazhduar të rritet gjatë 2024-s, duke arritur në 420 persona. Përtej mbipopullimit, të burgosurit jetojnë në ambiente me lagështirë, të amortizuara dhe të rrethuara me hekura, si brenda dhomave ashtu edhe në hapësirat e ajrimit.
Shën Kolli, një krizë e paralajmëruar
Raporti shpreh shqetësimin se transferimi nga Zaharia në Shën Koll nuk u shfrytëzua si mundësi për përmirësim. Përkundrazi, situata po përsëritet, duke rrezikuar kthimin e Shën Kollit në një tjetër “Zahari”. Kjo, sipas KLSH, ndodh për shkak të mungesës së planifikimit nga institucionet përgjegjëse dhe të rritjes së numrit të personave që kërkojnë trajtim.
Ligji i harruar nga gjykatat
Një nga faktorët që përkeqëson krizën është moszbatimi i ligjit për rishikimin e masave mjekësore nga gjykatat. KLSH raporton se 58 persona me masë mjekësore “mjekim i detyruar” dhe 65 me “shtrim të përkohshëm” mund të transferohen në mjekim ambulator pranë familjarëve, nëse ligji zbatohet. Ndërkohë, 67 të tjerë, që kanë kryer vepra të lehta dhe ruajnë kontakte të rregullta me familjen, mund të përfitojnë të njëjtën masë. Por kërkesat e administratës së burgut për zbatimin e ligjit kanë mbetur pa përgjigje.
Spitalet psikiatrike në gjendje alarmante
Raporti shtrin kritikën edhe në spitalet psikiatrike të vendit, ku mungon shërbimi cilësor dhe trajtimi njerëzor. Në Tiranë dhe Elbasan gjendja është veçanërisht e rënduar për shkak të mbipopullimit dhe kushteve të papërshtatshme, ndërsa spitali i Shkodrës është i vetmi që tregon përmirësime të dukshme.
Një emergjencë kombëtare për shëndetin mendor
KLSH thekson se Shqipëria ende nuk ka institucione të posaçme për trajtimin e personave me çrregullime mendore që kanë kryer vepra penale. Kjo mungesë e theksuar në sistem është një nga arsyet kryesore për situatën alarmante në Shën Koll dhe spitalet psikiatrike të vendit.
Thirrje për veprim urgjent
KLSH bën thirrje për masa të menjëhershme për të shmangur përkeqësimin e mëtejshëm të kushteve. Nëse nuk veprohet, Shën Kolli dhe spitalet psikiatrike do të mbeten shembuj të një sistemi që dështoi në sigurimin e trajtimit dinjitoz dhe efektiv për të sëmurët mendorë.
