Mallakastra po zvarrit probleme bazë të shërbimeve dhe infrastrukturës, ndërsa konsultimet për buxhetin 2026–2028 vijojnë pa plane të matshme, pa afate dhe pa përgjegjshmëri të qartë publike.
Qytetarët raportojnë vështirësi të përditshme që nisin te uji i pijshëm dhe mbarojnë te aksesi elementar në varreza e qendra shërbimi. Rasti i bllokimit të rrugës drejt varrezave në Drizar ekspozon boshllëkun e autoritetit vendor për të garantuar lirinë e lëvizjes dhe rendin publik.
Furnizimi me ujë mbetet problem themelor. Në shumë fshatra, përfshi Visokën, Belishovën, Drenovën, Rromsin dhe Lapulecin, sipas mediave qëndrore oraret janë të paqëndrueshme dhe presioni i ulët, ndërsa rrjeti ka humbje të larta dhe avari të shpeshta. Situata e përgjithshme në sektorin e ujësjellës-kanalizimeve është larg standardit, duke e lënë Mallakastrën prapa nevojave minimale të komunitetit.
Kjo krizë thellohet nga pasiguria institucionale e shërbimit të ujit. Proceset e likuidimit dhe ristrukturimit kanë lënë boshllëqe operacionale, faturim të paqartë dhe mungesë të investimeve kapitale në rrjet, matësa dhe dezinfektim, duke rritur mosbesimin e familjeve dhe bizneseve.
Rrugët dytësore rurale janë amortizuar. Segmentet që lidhin qendrat e fshatrave me shkollat, qendrat shëndetësore dhe tregjet shpesh bëhen të pakalueshme pas reshjeve, duke rritur kostot e transportit dhe duke izoluar komunitete të tëra nga shërbimet bazë.
Menaxhimi i mbetjeve kërkon riorganizim. Pikat informale të hedhjes së plehrave dhe mungesa e një qendre funksionale transferimi e kthejnë pastrimin urban në shërbim sporadik, pa zinxhir të gjurmueshëm grumbullim-transport-trajtim, dhe me ndikim të dukshëm në mjedis e shëndet publik.
Dokumentet strategjike pranojnë rreziqe të larta nga rrëshqitjet, erozioni dhe zjarret, por kapacitetet e mbrojtjes civile ngelen minimale. Pa rezervuarë uji, korridore zjarri dhe pajisje zbulimi të hershëm, çdo sezon i thatë kthehet në emergjencë të parashikueshme.
Transparenca buxhetore është formale. Regjistrat dhe njoftimet publike nuk shpalosin zëra të detajuar, kosto njësi, objektiva performance apo grafika progresi, duke e lënë publikun pa instrumente për të kërkuar llogari dhe për të ndjekur realizimin e projekteve.
Për periudhën 2026–2028, bashkia duhet të kalojë nga retorika te investimet e prekshme. Prioriteti i parë është një program emergjent ujësjellës-kanalizime me zëvendësim tubacionesh humbëse, ndërtim bypasseve në pikat kritike dhe vendosje matësish inteligjentë për monitorim dhe faturim të saktë.
Në të njëjtin front, duhet finalizuar ristrukturimi institucional i shërbimit të ujit me një model funksional operimi: marrëveshje ndërbashkiake, operator i forcuar ose partneritet menaxhimi që garanton furnizim të qëndrueshëm, reagim ndaj avarive dhe plan mirëmbajtjeje shumëvjeçar.
Rrjetit rrugor dytësor i duhet rikualifikim me kontrata të bazuara në performancë. Lidhjet bujqësore dhe korridoret e aksesit drejt shkollave e qendrave shëndetësore duhen rehabilituar me standarde kullimi, sinjalistike, ndriçim dhe mirëmbajtje të garantuar gjatë gjithë vitit.
Mbetjet kërkojnë një qendër transferimi me peshore, kompaktesë dhe konteinerë të mbyllur, si dhe mbyllje graduale të pikave informale. Kontratat e transportit dhe trajtimit duhet të jenë të gjurmueshme publikisht, me sanksione për moszbatim dhe raporte mujore të sasisë së trajtuar.
Mbrojtja civile duhet pajisur me depozita uji, rrugica zjarri, automjete të lehta ndërhyrjeje dhe dronë për zbulim në terrene kodrinore. Planifikimi i stinës së verës të kalojë në stërvitje vjetore komunitare dhe protokolle të qarta alarmimi ndër-institucional.
Monitorimi mjedisor i Gjanicës dhe hotspot-eve historike duhet institucionalizuar. Stacione matjeje, analiza laboratorike periodike dhe publikim i të dhënave në kohë reale do të kthenin mjedisin nga pikë e dobët në kapitull llogaridhënieje dhe parandalimi.
Tregjet bujqësore dhe hapësirat e grumbullimit të produkteve duhen rikualifikuar me hijëzim, ujë, kanalizime dhe kontrolle higjieno-sanitare. Kjo ul humbjet pas-korrjes, rrit të ardhurat e fermerëve dhe e bën qëndrimin në fshat ekonomikisht të arsyeshëm.
Për të zhburokratizuar debatin, duhet ngritur një portal “open budget” me zëra shpenzimesh e investimesh, grafika progresi, foto nga terreni dhe API të hapur. Raportimi tremujor me KPI të qarta e kthen dëgjesën publike nga formalitet në kontratë të matshme me qytetarin, kjo duhet të jetë një hap fillestar në axhendën e kryetarit Qerim Ismailaj.
Grantet e zbatimit janë thelbësore. Bllokimi i fondeve për projekte që vonohen pa arsye, penalitete për kontraktorë që dështojnë dhe audite publike periodike krijojnë disiplinë realizimi dhe mbyllin spiralen e premtimeve të pambajtura.
Së fundi, rihapja e aksesit publik në pikat e bllokuara, si rruga e varrezave në Drizar, është test minimal i autoritetit vendor. Kur bashkia nuk garanton qarkullim të sigurt dhe të lirë, çdo program investimesh humbet kuptimin për njerëzit që duhet të shërbejë.
Pa këto ndërhyrje të lidhura mes tyre, ujë i sigurt, rrugë të kalueshme, mbetje të menaxhuara, mjedis i monitoruar, mbrojtje civile funksionale dhe transparencë e verifikueshme, Mallakastra rrezikon të hyjë në një tjetër cikël vitesh me kosto sociale dhe ekonomike të panevojshme.
Burime
- Dëgjesat / regjistri i projekt-akteve – Bashkia Mallakastër Regjistri i projekt-akteve transparencë
- Strategjia Vendore për ZRF 2024–2030 – Bashkia Mallakastër (PDF) Dokument zyrtar rreziqe
- Furnizimi kombëtar me ujë, 2025 – ERrU (PDF) Raport përgjigjeje ujësjellës
- “Ujësjellës-Kanalizime Mallakastër Sh.A.” – statusi i likuidimit OpenCorporates.al operator
- Rruga e varrezave në Drizar, bllokim i aksesit – raportim media Ora News akses publik
- Raportim shtesë për bllokimin e rrugës – media Dosja.al infrastrukturë
- Furnizimi i mangët me ujë në disa fshatra – kronikë terreni SYRI.net ujë i pijshëm
- Gjendja e fshatit Rroms për ujë, rrugë dhe transport – kronikë Vizione Plus rural
