INVESTIGIM: Kilometri më i shtrenjtë në Evropë, rrugët më të mjerueshme në Shqipëri

Qeveria shqiptare vazhdon të shpërndajë miliona për projekte rrugore që nuk sjellin përmirësim, ndërsa infrastruktura e vendit mbetet në gjendje skandaloze dhe ministrat e paaftë promovohen në poste më të larta.

Qeveria ka vendosur për herë të tretë brenda vitit të rishikojë buxhetin e shtetit për vitin 2025. Përmes një akti normativ, Ministria e Infrastrukturës dhe Energjisë është shpallur sërish “favoritja” e fondeve shtesë, duke përfituar plot 60 milionë euro të tjera. Në vend që këto para të ndihen në cilësinë e rrugëve, ato duket se humbasin në labirintin e tenderave dhe projekteve të stërzgjatura.

Nga kjo shumë, 24 milionë euro janë destinuar për projektet e transportit rrugor. Në listë janë përfshirë punime të pafundme si lidhja Tiranë-Elbasan me korridorin VIII, rikualifikimi i Superstradës Tiranë-Durrës dhe ndërtimi i rrugës Kashar–Vaqarr. Të gjitha këto projekte janë shndërruar në histori të përsëritura premtimesh, ku çdo vit kërkohen fonde të reja për “përfundimin” e punimeve që nuk përfundojnë kurrë.

Rruga Thumanë-Kashar përfaqëson një nga projektet më të shtrenjta rrugore në Shqipëri, me kosto që varion nga 16 deri në mbi 60 milionë euro për kilometër, në varësi të mënyrës së llogaritjes. Edhe pse përfshin elementë të mirëmbajtjes dhe interesat e koncesionit, kjo shumë mbetet jashtëzakonisht e lartë për një aks prej vetëm 21 kilometrash. Modeli i financimit publik-privat, mungesa e transparencës dhe keqmenaxhimi në tendera kanë ngritur dyshime serioze mbi mënyrën si përdoren fondet publike në infrastrukturë, duke e bërë këtë rrugë simbol të shpërdorimit të burimeve.

Në krahasim, segmentet e ngjashme në Kroaci kushtojnë mesatarisht 6 deri në 15 milionë euro për kilometër, madje edhe në terrene më të vështira se ato shqiptare. Edhe pse disa projekte të rralla në BE arrijnë 25 milionë euro për kilometër për shkak të tuneleve apo urave të mëdha, kostoja e Thumanë-Kashar mbetet tej çdo norme evropiane. Ky kontrast tregon qartë mungesën e eficiencës, transparencës dhe standardeve në ndërtimin e rrugëve në Shqipëri, ku kilometri vazhdon të jetë ndër më të shtrenjtët në kontinent, por edhe ndër më të dobëtit në cilësi.

Ndërkohë, pjesa më e madhe e buxhetit shtesë, rreth 30 milionë euro, nuk shkon as për rrugë e as për qytetarët, por për kompaninë Albcontrol. Arsyeja? Bllokimi i llogarive për shkak të çështjes famëkeqe “Becchetti”, një skandal që vazhdon të dëmtojë financat publike ndërsa asnjë përgjegjës nuk jep llogari.

Në sektorin hekurudhor, parashikohen vetëm 3.6 milionë euro për vitin 2025, për ndërtimin e një linje 4 kilometra të gjatë që lidh terminalin e transportit publik me stacionin e trenit në Tiranë. Projekti, me vlerë totale rreth 18 milionë euro, përfaqëson më shumë një “shenjë simbolike” sesa një investim real në transportin publik.

Ky rishikim buxheti ekspozon sërish mënyrën skandaloze se si menaxhohen fondet publike në Shqipëri. Ndërsa qytetarët përballen me rrugë të dëmtuara, urë të pambaruar dhe mungesë sinjalistikash, Ministria e Infrastrukturës shpërblehet me dhjetëra milionë euro shtesë.

Ironikisht, Shqipëria ka sot një nga kostot më të larta të ndërtimit të rrugëve në Evropë për kilometër, ndërkohë që cilësia e tyre është ndër më të ultat. Shpesh, rrugët e reja degradojnë pas vetëm pak muajsh, ndërsa kompanitë përfituese vazhdojnë të marrin tendera pa konkurrencë reale.

Qeveria e prezanton çdo rishikim buxheti si “hap drejt zhvillimit”, por në realitet, fondet ndahen pa transparencë. Në vend të auditimeve të thelluara, bëhen shpërndarje klienteliste, ku fiton kush ka lidhje më të forta politike, jo kush ofron punë më të mirë.

Një pjesë e fondeve buxhetore për vitin 2025 është parashikuar edhe për shpërndarjen e bonuseve për pensionistët – rreth 97 milionë euro për fundvit. Por kjo shpërndarje, më shumë se mbështetje sociale, duket si një “ushqim elektoral” për të mbuluar dështimet në sektorët jetikë.

Në çdo qark të vendit, qytetarët ndeshen me kantierë të braktisur dhe rrugë të çara, ndërsa ministrat që kanë dështuar të përmirësojnë infrastrukturën promovohen në pozicione të reja qeveritare. Kjo është fytyra e një sistemi që shpërblen paaftësinë dhe ndëshkon përgjegjësinë.

Në thelb, problemi nuk qëndron vetëm tek mungesa e parave, por tek mënyra se si ato keqpërdoren. Shqipëria nuk vuan nga mungesa fondesh, por nga mungesa llogaridhënieje. Rrugët mbeten dëshmi e gjallë e një qeverisjeje që mat suksesin me shumat e shpenzuara, jo me rezultatet e arritura.

Në fund, çdo kilometër i ri që ndërtohet në Shqipëri është më i shtrenjtë se në çdo vend tjetër të Evropës, por edhe më i shkurtër në jetëgjatësi. Dhe derisa përgjegjësit të ndëshkohen, buxheti do të vazhdojë të rishikohet jo për të mirën publike, por për interesat private të një grushti të pushtetshëmish.