Premtimi për një zgjidhje moderne të mbetjeve në Fier është kthyer në një histori pagesash të mëdha publike, procese gjyqësore dhe ndotjeje të vazhdueshme.
Nga premtimi në realitet
Në vitin 2015, Qeveria e Shqipërisë firmosi tre kontrata koncesionare për inceneratorë në Elbasan, Fier dhe Tiranë, me një kosto totale mbi 350 milionë euro në 30 vjet [1].
Inceneratori i Fierit, i dhënë me koncesion kompanisë Integrated Technology Waste Treatment Fier, u prezantua si një projekt modern për të përpunuar qindra ton mbetje në ditë, duke prodhuar edhe energji [2].
Plani parashikonte një transformim rrënjësor të menaxhimit të mbetjeve në qark, duke mbyllur venddepozitimet e hapura dhe duke reduktuar ndotjen.
Por ndërsa vitet kalonin, projekti u përball me vonesa të mëdha. Deri në vitin 2019, objekti nuk kishte hyrë në funksion të plotë [3], dhe problemet e ndërtimit filluan të bëhen të dukshme. Megjithatë, pagesat nga buxheti i shtetit vijuan, duke ngjallur dyshime për keqmenaxhim dhe abuzim fondesh.
Rruga e parave
Sipas të dhënave zyrtare nga thesari i shtetit dhe raporteve mediatike, Fierit i janë paguar miliona euro për shërbime që nuk janë ofruar në nivelin e kontraktuar [4].
Rrjedha financiare përfshin pagesa të drejtpërdrejta për kompaninë koncesionare dhe nënkontraktorë të lidhur me të, ndërsa kapaciteti real i operimit mbetet shumë poshtë parashikimeve fillestare.
Infografikat që shoqërojnë këtë artikull tregojnë qartë hendekun mes kapacitetit të planifikuar (ton mbetjesh/ditë) dhe kapacitetit të realizuar. Ky hendek ka një kosto të madhe jo vetëm financiare, por edhe mjedisore.
Procesi gjyqësor
Në vitin 2023, Prokuroria e Posaçme Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar (SPAK) përfundoi hetimet për rastin e Fierit dhe ia kaloi çështjen për gjykim Gjykatës së Posaçme Kundër Korrupsionit (GJKKO) [5].
Disa ish-zyrtarë dhe përfaqësues të kompanisë u akuzuan për shkelje të ligjit, falsifikim dokumentesh dhe shpërdorim detyre. Procesi u rikthye për rigjykim, duke e zgjatur edhe më tej çështjen ligjore.
Hetimet e SPAK-ut për inceneratorin e Fierit kanë çuar në një sërë procedimesh penale dhe dënimesh, që përfshijnë si ish-zyrtarë të lartë ashtu edhe administratorë e bashkëpunëtorë të kompanisë koncesionare. Ndër emrat kryesorë është Regan Merdani, i dënuar me rreth tre vite burg për krijimin e skemave mashtruese të TVSH-së përmes faturave fiktive, duke favorizuar kompaninë “Integrated Technology Waste Treatment Fier”. Sipas SPAK, kjo skemë ka përfshirë edhe të dyshuarit Arenc Myrtezani, Gentian Zilfla, Enver Sheshi dhe Robert Shabani, të cilët dyshohet se i shkaktuan buxhetit të shtetit një dëm prej afro 60 milionë lekësh.
Në dosjen penale figurojnë edhe ish-zyrtarë të nivelit qendror. Lefter Koka, ish-Ministër i Mjedisit, akuzohet se ka përfituar në mënyrë të paligjshme 146 milionë lekë përmes kontratës koncesionare të Fierit. Për të, SPAK ka kërkuar një dënim prej 10 vitesh burg. Alqi Bllako, ish-Sekretar i Përgjithshëm i Ministrisë së Mjedisit dhe ish-deputet, akuzohet se ka marrë rreth 15 milionë lekë përmes punësimit fiktiv të babait të tij nga kompania koncesionare, dhe për të është kërkuar një dënim prej 7 vitesh burg.
Një nga figurat më të përfolura të kësaj çështjeje është biznesmeni Klodian Zoto, aksioner dhe administrator i kompanisë koncesionare. Ai akuzohet për përfitime të mëdha financiare në shkelje të ligjit dhe për të SPAK ka kërkuar dënimin më të lartë mes të pandehurve jo-zyrtarë — 12 vjet burg. Hetimet sugjerojnë se Zoto ka qenë një nga përfituesit kryesorë të skemës financiare të inceneratorit të Fierit.
Këto zhvillime nxjerrin në pah përmasat e abuzimeve të dyshuara dhe mungesën e kontrollit mbi kontratat e rëndësishme publike. Pavarësisht proceseve gjyqësore që vijojnë, qytetarët e Fierit dhe taksapaguesit shqiptarë kanë mbetur të ekspozuar ndaj pasojave të një projekti të papërfunduar dhe të shoqëruar me dyshime të forta për korrupsion.
Ndërkohë, nuk ka asnjë garanci se ky proces do të çojë në një rikuperim real të fondeve të humbura. Situata ligjore mbetet e paqartë, dhe institucione të ndryshme kanë dhënë deklarata kontradiktore mbi gjendjen e objektit.
Emergjencë mjedisore dhe shëndetësore
Ndërprerja e punës së inceneratorit ka bërë që mbeturinat të grumbullohen dhe në disa raste të digjen në mënyrë të pakontrolluar pranë vendgrumbullimit ekzistues [6].
Banorët e zonës raportojnë erë të rëndë, tym të dendur dhe pluhur që ndikon drejtpërdrejt në cilësinë e ajrit. Shëndeti publik është në rrezik, veçanërisht për grupet më të ndjeshme si fëmijët dhe të moshuarit.
Raportet mjedisore tregojnë se nuk ka pasur një monitorim të vazhdueshëm të parametrave të ajrit dhe ujit në zonë [7]. Ky mungesë transparence e bën të vështirë vlerësimin e plotë të dëmit.
Zëri i komunitetit
Gjatë intervistave me banorët lokalë, shumë shprehen të zhgënjyer nga premtimet e pambajtura. “Na thanë që do të merrnim një fabrikë moderne që do të pastronte qytetin, por sot kemi më shumë ndotje se kurrë”, thotë një banor i fshatit pranë objektit [8].
Organizatat e shoqërisë civile kanë ngritur disa herë shqetësime, duke kërkuar hetim të plotë financiar dhe mjedisor, por reagimi institucional ka qenë i vakët.
Llogaridhënia që mungon
Deri tani, asnjë institucion nuk ka dhënë një raport të plotë mbi shpenzimet dhe performancën e inceneratorit të Fierit.
Qytetarët vazhdojnë të paguajnë për një shërbim që nuk e marrin, ndërsa mbeturinat vazhdojnë të përbëjnë një rrezik serioz për shëndetin dhe mjedisin.
Burimet
- Wikipedia — Albanian incinerators scandal.
- EEA — të dhëna mbi kapacitetin e planifikuar.
- ACQJ — raport mbi gjendjen e inceneratorit të Fierit.
- Thesari i Shtetit — pagesat e realizuara për kompaninë koncesionare.
- Panorama — lajmi për kalimin e çështjes në GJKKO.
- ACQJ — artikulli “Emergjencë mjedisore dhe financiare në Fier”.
- IDM Albania — raport mbi mungesën e monitorimit mjedisor.
- Intervista me banorë lokalë, shtator 2025.
Referenca
IDM Albania – “Waste Management in Albania: An Opportunity to Demonstrate Commitment to EU Integration”
📄 Shkarko PDF
Balkan Insight – “Money to Burn: Albania’s Nexus of Organised Crime and Rubbish Collection”
🌐 Lexo artikullin
ResearchGate – “Municipal solid waste incineration… in Albania”
🌐 Lexo publikimin
Wikipedia – “Albanian incinerators scandal”
🌐 Lexo artikullin
Raporti i SPAK në FARA (Maj 2024)
📄 Shkarko PDF
Tirana Times – “Toxic smoke and broken promises: Albania’s waste crisis”
🌐 Lexo artikullin
