Çmimet e librave, uniformave, çantave dhe pajisjeve teknologjike e kanë kthyer shtatorin në një barrë financiare të papërballueshme për shumicën e prindërve shqiptarë.
Çdo fillim viti shkollor në Shqipëri ka qenë i lidhur me shpenzime të larta për familjet, por këtë vit situata duket më e vështirë se kurrë. Inflacioni, rritja e çmimeve të importit dhe kërkesa për pajisje teknologjike kanë rritur ndjeshëm faturën e rikthimit në shkollë. Librat, megjithëse shpërndahen falas për ciklin bazë, shpesh duhen blerë sërish për shkak të dëmtimeve apo fletoreve të punës që nuk riciklohen.
Kostoja për një nxënës në ciklin e ulët llogaritet nga 3,000 deri në 5,000 lekë, ndërsa për gjimnazistët shifra arrin deri në 10,000 lekë vetëm për libra. Por shpenzimet nuk ndalen këtu. Uniformat, të detyrueshme në shumë shkolla, kushtojnë mes 4,000 dhe 7,000 lekë, ndërsa uniformat sportive shtojnë edhe 3,000 lekë të tjera. Një familje me dy apo tre fëmijë përballet me një kosto që shumëfishohet.
Çantat dhe mjetet e tjera bazë përbëjnë një tjetër barrë. Një çantë cilësore shitet mes 3,500 dhe 9,000 lekë, ndërsa materialet shkollore si fletoret, lapsat dhe ngjyrat arrijnë deri në 4,000 lekë. Tregu ofron alternativa të lira, por prindërit shpesh zgjedhin produkte më të qëndrueshme për shkak të përdorimit të përditshëm.
Një element i ri që shton faturën janë aktivitetet jashtëshkollore. Kurset e gjuhëve të huaja, sporti dhe muzika janë bërë pjesë e domosdoshme për fëmijët në qytetet e mëdha, me një kosto mujore që shkon deri në 10,000 lekë. Për shumë familje, këto shpenzime janë kthyer në presion të vazhdueshëm financiar.
Një tjetër kapitull janë pajisjet teknologjike, të cilat pas pandemisë janë bërë pjesë e domosdoshme e procesit mësimor. Një laptop bazë kushton mbi 35,000 lekë, ndërsa tabletët përdoren gjithnjë e më shumë në arsimin fillor, me çmime që nisin nga 15,000 lekë. Këto investime, edhe pse jo të përvitshme, rëndojnë ndjeshëm në buxhetet familjare.
Sipas ekspertëve, barra ekonomike e shtatorit nuk mund të shihet vetëm si një çështje private e prindërve, por si një problem shoqëror që kërkon ndërhyrje shtetërore. Arsimi duhet të trajtohet si investim kombëtar dhe jo si shpenzim individual. Ekspertët propozojnë politika mbështetëse për familjet me të ardhura të ulëta, subvencione dhe skema kompensimi për të zbutur ndikimin e çmimeve.
Përvoja ndërkombëtare tregon se shumë vende europiane ofrojnë jo vetëm libra falas, por edhe mbështetje për uniformat, transportin dhe ushqimin, duke garantuar barazi në arsim. Në Shqipëri, pa masa të tilla, shkolla rrezikon të shihet si një peshë ekonomike e padurueshme dhe jo si një e drejtë e garantuar për çdo fëmijë.
Në këtë realitet të vështirë, prindërit shqiptarë përballen me zgjedhje të vështira: të shkurtojnë listën e blerjeve, të sakrifikojnë cilësinë ose të marrin borxhe. E ardhmja e fëmijëve mbetet në qendër të këtij ekuacioni, por pyetja kryesore është sa gjatë mund të përballohet kjo barrë pa një mbështetje të vërtetë nga shteti.
