14 janari i vitit 1990 shënon një nga momentet më të rëndësishme në historinë bashkëkohore të Shqipërisë, si dita kur mijëra qytetarë të Shkodrës ngritën zërin kundër regjimit komunist.
Kjo protestë, e cila synonte rrëzimin e bustit të Stalinit në qendër të qytetit, u bë simboli i parë i qëndresës antikomuniste në vend dhe la një jehonë të thellë, brenda dhe jashtë kufijve shqiptarë.
Tubimi u zhvillua në heshtje, por mesazhi që përcolli ishte i qartë: qytetarët kërkonin liri dhe fundin e një regjimi të hekurt. Megjithëse përpjekja për të rrëzuar bustin e Stalinit dështoi, protesta shënoi fillimin e një vale ngjarjesh që çuan drejt rrëzimit të diktaturës komuniste. Mediat ndërkombëtare si “BBC”, “RAI” dhe “VOA” i kushtuan vëmendje të veçantë kësaj ngjarjeje, duke e cilësuar atë si një pikë kthese në lëvizjen demokratike shqiptare.
Protesta ishte e organizuar me kujdes nga grupe të ndryshme qytetarësh, por veprimet e tyre ishin vëzhguar nga afër nga Sigurimi i Shtetit, i cili i konsideronte ata si “elementë armiq”. Arrestimet dhe torturat e ashpra nuk vonuan. Dhjetë persona u dënuan me burgime të gjata për akuzat e zakonshme të regjimit, si agjitacion e propagandë apo moskallëzim krimi. Disa të tjerë, ndër ta të rinj si Rin Monajka, pësuan pasoja të rënda fizike dhe psikologjike.
Në ditët që pasuan, valë arrestimesh dhe represioni përfshinë Shkodrën, por ngjarjet nuk mundën të ndalonin frymën e rezistencës. Një muaj më vonë, në Tiranë u përgatitën lëvizje të tjera, ndërsa qytetarët nisën të mblidheshin në mënyrë masive për të shprehur pakënaqësitë e tyre. Regjimi komunist po përballej me një presion të paprecedentë, ndërsa zhvillimet në Evropën Lindore frymëzuan shqiptarët të ndjekin rrugën e ndryshimit.
Protesta të tjera, si ajo e 26 marsit në Kavajë dhe demonstrata masive të korrikut 1990, përshpejtuan përplasjen mes popullit dhe regjimit. Episodi i hyrjes masive të qytetarëve në ambasadat perëndimore më 2 korrik të po atij viti e shënoi këtë përplasje në një tjetër nivel, duke sinjalizuar fundin e afërt të diktaturës.
Shqipëria e viteve 1990 ishte një vend në ndryshim. Protestat antikomuniste që u shfaqën në qytete si Shkodra, Tirana, Durrësi dhe Elbasani, shpallën kërkesa të qarta: hapjen e vendit dhe ndërtimin e një sistemi demokratik. Emigrimet masive drejt Italisë dhe vendeve të tjera perëndimore ishin një dëshmi tjetër e dëshirës për liri dhe një jetë më të mirë.
Më 8 dhjetor 1990, studentët e Universitetit të Tiranës ndezën shkëndijën e fundit me protestat e tyre, që çuan në formimin e Partisë Demokratike më 12 dhjetor, si opozita e parë politike pas afro 50 vitesh.
Në mars të vitit 1992, Shqipëria përjetoi zgjedhjet e para demokratike. Me një rezultat të thellë, Partia Demokratike mori pushtetin, duke i dhënë fund zyrtarisht epokës së komunizmit. Shkodra dhe 14 janari 1990 mbeten simbol i qëndresës, guximit dhe fillimit të rrugës së gjatë drejt demokracisë.
