Mungesa e shkollave profesionale në Kukës detyron dhjetëra nxënës të udhëtojnë çdo ditë drejt Prizrenit, për një arsim më cilësor dhe mundësi reale punësimi.
Çdo mëngjes, Rustem Bela nga fshati Myç-Has nis udhëtimin e lodhshëm drejt Prizrenit. Ai zgjohet në orën 5:30 dhe, pas dy ndërrimeve makinash, arrin në shkollën profesionale “11 Marsi”, 55 kilometra larg shtëpisë. Vetëm për vajtje-ardhje paguan 5 euro, një barrë e rëndë për një familje nga zonat e thella të veriut.
Rustemi, vetëm 14 vjeç, është nxënës i vitit të parë në degën e Mekanikës. Si ai, edhe disa bashkëmoshatarë të tjerë nga Hasi e Kukësi janë detyruar të regjistrohen në Kosovë, për shkak se qarku i tyre nuk ka më një shkollë profesionale funksionale.
Në Prizren, Qendra e Kompetencës “11 Marsi” është ndër më të mirat në Kosovë. Me mbi 1500 nxënës, ajo ofron 18 profile në drejtime si automekanikë, elektronikë, ndërtimtari dhe artet e aplikuara. Ndërkohë, në Kukës, prej vitesh arsimi profesional është lënë në harresë, pavarësisht premtimeve të përsëritura të qeverisë.
Aktualisht, ekziston vetëm një klasë profesionale me rreth 40 nxënës pranë gjimnazit “Havzi Nela”, në degën e Teknologjisë së Informacionit dhe Komunikimit. Iniciativa të tjera të mbështetura dikur nga organizata gjermane GIZ janë mbyllur pa sukses.
Sipas specialistëve të arsimit në Kukës, arsyeja kryesore është mungesa e tregut të punës, që e bën të pavlefshme diplomën profesionale në këtë zonë. Prindërit, për këtë arsye, zgjedhin më shpesh gjimnazin klasik, duke i mbyllur fëmijëve rrugën drejt zanateve.
Megjithatë, Ministria e Ekonomisë kishte premtuar se do ta ringjallte arsimin profesional me një projekt 400 mijë eurosh për rikonstruksionin e shkollës “Bajram Curri”. Por dhjetë muaj pas përurimit, punimet nuk kanë nisur ende. Kompania fituese “INA” fajëson vonesat e lejeve ndërtimore nga Agjencia e Zhvillimit të Territorit.
Në anën tjetër të kufirit, Prizreni mirëpret çdo vit nxënës nga Kukësi dhe Hasi, të cilët regjistrohen përmes një procesi të miratuar nga Ministria e Arsimit të Kosovës. Diplomat e kësaj shkolle njihen në të gjithë Evropën, duke e bërë atë një magnet për nxënësit shqiptarë.
Por burokracitë mes dy vendeve mbeten pengesë. Kosova ende nuk njeh dëftesat e Shqipërisë, dhe e njëjta gjë ndodh në anën tjetër të kufirit. Zëvendësdrejtori i Qendrës, Dashnor Kamberi, e quan këtë situatë “budallallëk të shekullit”, duke kërkuar që dy ministritë të heqin pengesat e panevojshme.
Në Kosovë, arsimi profesional ka përfitime konkrete: nxënësit paguhen gjatë praktikës, ndërsa programet janë të harmonizuara me sistemin gjerman. Enver Bytyçi, zëvendësdrejtor për marrëdhëniet me biznesin, konfirmon se diplomat njihen edhe në Gjermani dhe vendet perëndimore.
Këto mundësi e kanë bërë Prizrenin një destinacion arsimor për të rinjtë e Kukësit. Albrim Ferati, një tjetër nxënës i vitit të parë, deklaron se pas mbarimit të shkollës synon të punojë në Prizren, e më pas të emigrojë në Zvicër. “Në Kukës nuk ka treg pune, ndaj do të kërkoj mundësitë jashtë,” shprehet ai.
Pavarësisht përpjekjeve të Qendrës “11 Marsi” për t’u ofruar bursa edhe nxënësve nga Shqipëria, shtetësia e tyre i pengon për përfitim. Kamberi shpreson se autoritetet do të tregojnë mirëkuptim, por deri më tani asnjë vendim nuk është marrë.
Ndërkohë, autoritetet shqiptare justifikohen se bursat jepen vetëm për nxënësit e regjistruar në shkollat profesionale brenda Shqipërisë. Kjo politikë përjashton dhjetëra të rinj që zgjedhin Kosovën për një arsim më cilësor dhe një të ardhme me më shumë mundësi.
Në fund, premtimet e qeverisë për Kukësin mbeten në letër, ndërsa nxënësit udhëtojnë çdo ditë dhjetëra kilometra për të ndjekur ëndrrën e tyre në një vend fqinj, ku arsimi profesional ka vlerë reale.
