Nga Adriatik Golemi
Në Shqipëri, operacionet policore për ndalimin e trafikimit të veprave të artit po nxjerrin në pah mungesat në ekspertizë dhe organizim, duke pasur shpesh pasoja për komunitete vulnerabël, si ai rom.
Nga Fier në Rrogozhinë, akuzat për trafikim të veprave të artit ndonjëherë përfundojnë me shifra të fryra ose objekte që nuk rezultojnë autentike, ndërsa struktura si Policia e Shtetit dhe Dogana Shqiptare duket se veprojnë me boshllëqe të mëdha në njohuri dhe burime.
Arrestime të Bujshme në Fier
Atmosfera festive e vitit të ri në Fshatin Drizë, Fier, u ndërpre nga një operacion policor i organizuar me pompozitet. Shpëtim Kalemi, një 51-vjeçar i njohur si shitës mallrash të përdorura, u arrestua nën akuzën e trafikimit të veprave të artit. Policia sekuestruan dhjetëra objekte të konsideruara “vepra arti”, përfshirë ikona, piktura, dhe objekte të tjera që dyshohej se kishin vlerë historike dhe kulturore.
Në një konferencë për shtyp, drejtues të policisë dhe prokurorisë njoftuan se objektet kapnin vlera të pretenduara deri në 1.5 milionë euro. Por për komunitetin lokal, ku pjesa më e madhe e banorëve merren me tregtinë e sendeve të përdorura, këto akuza janë të tepruara dhe shkatërrojnë jetesën e tyre të ndershme.
Kronikë
Problemet me Ekspertizën
Sipas skulptores dhe studiueses Suzana Varvarica-Kuka, në Shqipëri ka një mungesë të theksuar ekspertësh të certifikuar në vlerësimin e veprave të artit. Ky boshllëk bën që policia dhe institucionet e tjera shpesh të gabojnë në identifikimin e autenticitetit të objekteve të dyshuara.
Kjo problematikë është konfirmuar edhe nga rastet e mëparshme. Në një tjetër operacion në Rrogozhinë, dy burra u ndaluan për trafikimin e statujave dhe ikonave. Por hetimet përfunduan me lirimin e tyre pasi objektet u konsideruan jo autentike. Ish-oficerë policie pohojnë se mungesa e njohurive i detyron ata të kërkojnë ndihmën e specialistëve të jashtëm, shpesh nga muzetë kombëtarë, për të verifikuar vlerën e objekteve.
Targetimi i Komunitetit Rom
Shumë banorë të komunitetit rom në Fier e përshkruajnë arrestimin e Kalemit si një padrejtësi të madhe. Kryetari i fshatit Drizë, Panajot Alushi, argumenton se shumica e banorëve jetojnë nga shitja e sendeve të përdorura të importuara nga Greqia. Këto mallra kalojnë doganat me dokumente të rregullta dhe shiten në tregje lokale për të siguruar jetesën.
Shpëtim Kalemi kishte blerë një furgon mallrash me kredi dhe ishte duke e shlyer atë deri në momentin e arrestimit. Banorët dhe kryetari i fshatit tregojnë se në operacionet policore janë konfiskuar edhe mallra të rregullta, si veshje dhe orendi të përdorura, të cilat janë shpallur gabimisht si objekte të trafikuara.
Roli i Doganave dhe Institucioneve Kulturore
Dogana Shqiptare dhe institucionet kulturore duket se nuk disponojnë databaza apo ekspertizë për të ndihmuar në identifikimin e objekteve të vjedhura ose autentike. Sipas Doganave, përgjegjësia për vlerësimin e objekteve bie mbi Prokurorinë dhe grupet e punës të krijuara nga Ministria e Kulturës. Këto vonesa dhe mungesa koordinimi e bëjnë të vështirë ndjekjen penale të rasteve të trafikimit të vërtetë.
Tregu i Artit dhe Trashëgimia Kulturore
Sipas Varvarica-Kukës, tregu i artit në Shqipëri është pothuajse inekzistent. Artistët shpesh janë të detyruar të shesin punimet e tyre në mënyrë të pavarur ose të lidhen me galeri të huaja. Mungesa e një tregu të mirëfilltë dhe e shtëpive të ankandeve kontribuon në një sistem të pakontrolluar që favorizon abuzimet.
Pasojat Sociale
Arrestimet dhe sekuestrimet e bujshme të policisë kanë pasoja të mëdha sociale, veçanërisht për komunitete të margjinalizuara. Në Fier, shumë banorë janë të shqetësuar për të ardhmen e tyre pas këtyre ngjarjeve. Ata kërkojnë që operacionet policore të jenë më transparente dhe të bazuara në prova të sakta, për të mos shkatërruar burimin e tyre të vetëm të jetesës.
Përfundime
Rastet e fundit në Fier dhe Rrogozhinë tregojnë se lufta kundër trafikimit të veprave të artit në Shqipëri ka nevojë për reforma të thella. Për të pasur një sistem funksional dhe të besueshëm, është e nevojshme që institucionet shtetërore të investojnë në trajnimin e ekspertëve, krijimin e databazave kombëtare, dhe ngritjen e një tregu të mirëfilltë për veprat e artit. Vetëm në këtë mënyrë, rastet e vërteta të trafikimit mund të identifikohen dhe të ndëshkohen pa dëmtuar qytetarët e zakonshëm.
