Ajri, uji dhe toka e ndotur po rrisin sëmundjet e rënda, ndërsa autoritetet vonojnë masat mbrojtëse dhe monitorimin e rregullt
Në një raport të Bashkisë Fier, i publikur në faqen e bashkisë, edhe pse daton disa vite më parë, zbulohen të dhëna alarmante mbi gjendjen e ujit, ajrit dhe tokës në territorin e saj, duke e vendosur qytetin përballë një krize mjedisore që rrezikon shëndetin publik.
Autoritetet theksojnë se monitorimi i menjëhershëm i ujërave të Akuiferit të Semanit dhe Vjosës është i domosdoshëm për të përcaktuar nëse këto burime ende janë të sigurta për furnizim me ujë të pijshëm. Puset në Kallm dhe Gorishovë janë veçanërisht të ndjeshme ndaj ndotjes nga aktivitetet industriale dhe bujqësore.
Raporti rekomandon studime të detajuara për akuiferët e thellë dhe për ndikimin afatgjatë të industrisë, në mënyrë që të garantohet përdorimi i qëndrueshëm i burimeve ujore. Në mungesë të këtij monitorimi, rreziku për kontaminim të gjerë është real.
Për sa i përket ajrit, transporti rrugor, karburanti i cilësisë së ulët dhe industria e naftës përbëjnë burimet kryesore të ndotjes. Aktivitetet ndërtimore shtojnë pluhurin në atmosferë, duke rënduar cilësinë e jetës në zonat urbane të populluara dhe afër vendburimeve të naftës.
Të dhënat e monitorimeve të Agjencisë Kombëtare të Mjedisit nga viti 2002 deri në 2014 tregojnë tejkalim dy deri tre herë të normave të BE-së për pluhurin PM10 dhe plumbin (LNP). Megjithëse ozoni (O3) dhe dioksidi i squfurit (SO2) kanë pësuar ulje vitet e fundit, mungesa e pajisjeve të monitorimit fiks pengon kontrollin e rregullt të cilësisë së ajrit.
Në aspektin e tokës, ndotja vjen kryesisht nga nxjerrja e naftës dhe mbetjet industriale. Zona si Mbrostar dhe Sheqishtë kanë shtresa argjilore të kripura dhe torfe, që kufizojnë përdorimin bujqësor dhe pengojnë zhvillimin urban.
Instituti i Shëndetit Publik ka raportuar se në Shqipëri, 29 banorë për çdo 100 mijë frymë preken nga kanceri i mushkërive. Ky tregues është shqetësues dhe lidhet drejtpërdrejt me cilësinë e ajrit dhe faktorët mjedisorë.
Tirana, Gjirokastra, Fieri dhe Berati regjistrojnë incidencën më të lartë të kancereve në vend. Në të kundërt, Shkodra, Vlora, Dibra dhe pjesërisht Durrësi shënojnë shifra më të ulëta.
Në tre vitet e fundit, numri i rasteve të kancerit tek meshkujt ka qenë ndjeshëm më i lartë se tek femrat. Diferenca ka arritur në 39% për vitin 2019, duke treguar një prirje në rritje të kësaj hendeku shëndetësor.
Vetëm për qarkun e Fierit, raportohen 733 raste të reja kanceri në vit, përfshirë meshkuj dhe femra. Kjo përkon me të dhënat që e vendosin qytetin në mesin e zonave me rrezik të lartë shëndetësor.
Raporti nuk jep përgjigje të qarta për pyetjet kyçe si: cilët ndotës tejkalojnë më shumë normat, sa shpesh kryhen inspektime në rafineri dhe çfarë gjobash janë vendosur. Mungesa e transparencës e bën situatën më të paqartë për publikun.
Gjithashtu, nuk ka të dhëna të plota mbi kompensimet për banorët e prekur nga ndotja. Kjo mungesë llogaridhënieje ngre dyshime mbi vullnetin e autoriteteve për të trajtuar problemin në mënyrë serioze.
Inspektimet mjedisore duhet të jenë më të shpeshta dhe të shoqërohen me masa ndëshkuese reale, jo vetëm me gjoba simbolike. Përndryshe, ndotja do të vazhdojë të shkatërrojë burimet natyrore dhe shëndetin e komunitetit.
Në mungesë të veprimeve urgjente, Bashkia Fier dhe institucionet kombëtare rrezikojnë të përballen me një krizë të pakthyeshme mjedisore dhe shëndetësore. Kostoja e kësaj neglizhence do të paguhet nga qytetarët për dekada.
