Rasti i ambasadorit Fate Velaj po trondit diplomacinë shqiptare me akuza që variojnë nga plagjiatura e titujve akademikë deri te mashtrimi financiar dhe lidhjet sekrete.
Emërimi i Fate Velajt si ambasador i Shqipërisë në Austri është shoqëruar që në fillim me polemika të forta. Burime diplomatike zbulojnë se përpara se ai të merrte postin në Vjenë, pala austriake kishte shprehur rezerva për kualifikimet, shtetësinë e dyfishtë dhe aktivitetet e tij private. Madje, Ministria e Jashtme e Austrisë kishte kërkuar një kandidat tjetër, por Tirana nuk e ndryshoi vendimin.
Një nga akuzat më të rënda lidhet me tezën e masterit “Mirëmëngjes, Ballkan” të vitit 2006. Eksperti i plagjiaturave, Dr. Stefan Weber, ka konstatuar jo vetëm kopjime nga punime të tjera, por edhe mospërmbushje të standardeve akademike minimale. Sipas tij, Velaj kishte marrë pjesë nga një studim i Emil Brix, duke zëvendësuar termin “Europa Qendrore” me “Europa Juglindore”.
Problemet nuk ndalen këtu. Sipas detektives austriake Vera Dumser, Velaj ka përfituar ndihma sociale në Austri edhe pse në Shqipëri kishte deklaruar pasuri prej 1.2 milionë eurosh. Ajo e cilëson këtë një rast të qartë mashtrimi me fondet publike. Gjithashtu, raportohet se ai ka strehuar në ambasadë një të afërme me dënim penal.
Akuzat përfshijnë edhe marrjen e titujve akademikë nga universiteti privat “Kristal” në mënyrë të dyshimtë, si dhe dekorata të diskutueshme si “Medalja e Artë e Nderit e Republikës”. Dumser ngre pikëpyetje mbi vlefshmërinë e këtyre nderimeve dhe mbi mundësinë e përfitimeve nëpërmjet korrupsionit dhe fondeve politike.
Ish-agjentë të shërbimeve informative shqiptare sugjerojnë se lëvizjet e lira të Velajt jashtë vendit gjatë komunizmit mund të lidhen me bashkëpunim me inteligjencën e huaj. Përmendja e studimeve të babait të tij në Rusi ka shtuar dyshimet për kontakte me shërbimet sekrete të ish-Jugosllavisë.
Në Austri, presioni politik po rritet. Opozita i kërkon ministres së Jashtme Beate Meinl-Reisinger shkarkimin e menjëhershëm të Velajt dhe nisjen e një hetimi parlamentar për procesin e emërimit. Nëse akuzat konfirmohen, pritet të ketë padi dhe mocione mosbesimi.
Skandali ka marrë edhe nota ironike në të kaluarën. Gazetari i ndjerë Kastriot Myftaraj, në vitin 2014, e quajti marrjen e dekoratës nga Velaj “moment kur gomari u bë kalorës”, duke iu referuar një batute të Edi Ramës në atë ceremoni.
Rasti Fate Velaj po kthehet në një provë të vështirë për diplomacinë shqiptare dhe marrëdhëniet me Austrinë. Nga plagjiatura te mashtrimet financiare dhe deri te hijet e shërbimeve sekrete, çdo element i këtij dosjeje shton peshën e skandalit.
Tashmë, pyetja që ngrihet nuk është nëse ai do të largohet nga posti, por kur do të ndodhë kjo. Pasojat politike dhe diplomatike pritet të jenë të ndjeshme si në Tiranë ashtu edhe në Vjenë.
