Më shumë se gjysma e shqiptarëve që dolën në pension në vitin 2024 nuk plotësuan kushtet për pension të plotë për shkak të emigracionit, informalitetit dhe periudhave të ndërprera sigurimi
Shqetësimi për një sistem pensionesh të drejtë dhe të qëndrueshëm po thellohet në Shqipëri. Sipas të dhënave zyrtare për vitin 2024, rreth 52% e pensionistëve përfituan vetëm pension të pjesshëm, një rritje në krahasim me 49.7% të vitit paraardhës. Ky tregues tregon një problem të rëndësishëm që lidhet me të kaluarën kontributive të qytetarëve.
Në vitin 2024, numri i përgjithshëm i pensioneve të pleqërisë arriti në 607,567, duke shënuar një rritje vjetore prej 2.9%. Nga këta, 316,781 persona morën pension të pjesshëm, me një rritje shqetësuese prej 7.8% krahasuar me vitin 2023. Kjo do të thotë se për herë të parë më shumë se gjysma e përfituesve të pensionit nuk arritën të plotësonin kriteret e nevojshme për një pagesë të plotë mujore.
Arsyeja kryesore që qëndron pas këtij fenomeni është mosplotësimi i periudhës minimale të sigurimeve, i cili është i nevojshëm për të përfituar një pension të plotë. Reforma e pensioneve, e zbatuar që prej vitit 2015, kërkon 40 vite sigurime deri në vitin 2032. Megjithatë, në vitin 2024, mesatarja e viteve të sigurimit për pensionet e reja ishte vetëm 26.7, një shifër shumë më e ulët se kërkesa ligjore.
Një ndër faktorët kryesorë që ndikon në këtë mospërputhje është punësimi informal, ku punonjësit nuk deklarohen dhe kontributet nuk derdhen në sistemin e sigurimeve shoqërore. Të dhënat sugjerojnë se ende një në tre të punësuar në Shqipëri punojnë pa kontratë formale, duke lënë boshllëqe të mëdha në historikun e sigurimeve për shumë qytetarë.
Përveç informalitetit, një tjetër faktor me ndikim është migrimi i përhershëm ose sezonal, i cili ndërpret vazhdimësinë e kontributeve në Shqipëri. Shumë emigrantë, kur kthehen dhe kërkojnë të përfitojnë pension, hasin probleme me periudha të paplota sigurimi dhe përfundojnë me pension të reduktuar.
Pensionet e pjesshme kanë ndikim të drejtpërdrejtë në mirëqenien e pensionistëve. Shumat më të ulëta mujore e bëjnë të vështirë për të moshuarit të përballojnë nevojat bazë si ushqimi, qiraja apo kujdesi shëndetësor. Për ata që nuk kanë ndihmë familjare apo burime të tjera, rreziku i varfërisë është real dhe gjithnjë e më i madh.
Në këto kushte, kërkesa për politika të reja që nxisin sigurimin dhe formalizimin e punës bëhet gjithnjë e më urgjente. Në të kundërt, gjeneratat e ardhshme të pensionistëve rrezikojnë të përballen me të njëjtin fat si, më shumë se gjysma e atyre që dolën në pension këtë vit.
