5 maji është një ditë historike e rëndësishme, ku nderohen dëshmorët e kombit për sakrificat e tyre në luftën për lirinë dhe pavarësinë e Shqipërisë.
5 Maji është një datë e shënuar në kalendarin historik të shqiptarëve. Çdo vit, shqiptarët përkujtojnë me nderim Dëshmorët e Kombit, ata që dhanë jetën për lirinë, dinjitetin dhe të drejtat e njeriut. Kjo ditë është një moment reflektimi dhe mirënjohjeje për ata që luftuan dhe sakrifikuan gjithçka për një Shqipëri më të lirë dhe më të drejtë. Ata janë simbol i guximit dhe përkushtimit ndaj atdheut.
Origjina e shënimit të kësaj dite ka filluar më 5 maj 1942, kur u vra Qemal Stafa, një figurë e shquar e Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare. Me veprimtarinë e tij, ai u bë një nga simbolët e luftës për çlirim dhe drejtësi. Kjo ngjarje shënoi fillimin e nderimit për të gjithë ata që dhanë jetën për lirinë e vendit.
Pas shpalljes së Pavarësisë në vitin 1912 dhe deri në vitin 1945, Shqipëria nuk kishte një statut të ligjshëm për të nderuar dëshmorët. Megjithatë, pas Luftës Nacionalçlirimtare, filluan përpjekjet për të njohur dhe nderuar ata që humbën jetën në fushën e betejës. Më 28 gusht 1945, Këshilli Antifashist Nacionalçlirimtar miratoi ligjin Nr. 109, i cili trajtonte shpërblimin e familjeve të dëshmorëve dhe invalidëve të Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare. Ky ligj përfshinte jo vetëm dëshmorët e Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare, por edhe ata që kishin luftuar për pavarësi gjatë periudhës së Rilindjes Kombëtare.
Përpjekja për njohjen dhe nderimin e dëshmorëve nisi si një iniciativë e rëndësishme për ruajtjen e historisë dhe kujtimit të luftës për liri. Në kohën e komunizmit, 5 Maji u bë një traditë e rëndësishme. Ishte një ditë përkujtimore, ku shqiptarët vizitonin varrezat e dëshmorëve dhe familjet e tyre, duke nderuar kujtimin e atyre që ranë për liri. Varrezat e dëshmorëve u ndërtuan në çdo qendër të rrethit dhe u krijuan dy varreza të veçanta në fshatrat martire si Kuçi dhe Peza. Gjatë kësaj periudhe, në Pezë dhe Kuç, u zhvilluan ceremoni të rëndësishme ku udhëheqësit politikë dhe ushtarakë nderonin dëshmorët dhe historinë e tyre.
5 Maji është një ditë kur kujtohet gjithashtu periudha e luftës dhe sakrificat e familjeve që dhanë jetën për Shqipërinë. Çdo vit, në Varrezat e Dëshmorëve, zhvillohen homazhe të shenjta, të udhëhequra nga krerët më të lartë të shtetit shqiptar. Këto homazhe shërbejnë për të ruajtur kujtimin e heronjve dhe për të siguruar që brezat e rinj të njohin dhe të respektojnë sakrificat e të parëve.
Kjo ditë është një mundësi për të reflektuar mbi vlerat që mbartin këta heronj dhe për të përcjellë mesazhin e lirisë dhe drejtësisë. Shënimi i 5 Majit është një kujtesë e vazhdueshme për nevojën për të mbajtur gjallë historinë e atyre që luftuan dhe sakrifikuan gjithçka për atdheun e tyre.
